Ý Nghĩa Lễ Hội Miếu Bà Chúa Xứ / TOP 12 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 6/2023 # Top View

Núi Sam nằm cách thành phố Châu Đốc (tỉnh An Giang) 5 km, là nơi có quần thể di tích lịch sử văn hoá với chùa cổ Tây An, miếu Bà Chúa Xứ, chùa Hang, lăng Thoại Ngọc Hầu… Lễ hội Bà Chúa Xứ ( còn gọi là lễ Vía Bà) được tổ chức hàng năm bắt đầu từ đêm 23/4 âm lịch đến 27/4 âm lịch.

Khách hành hương đến lễ hội có thể đi theo đường bộ từ Long Xuyên lên Châu Đốc theo tỉnh lộ 10, rẽ vào 7km là tới núi Sam; hoặc đi bằng đường thủy từ Cần Thơ, Sóc Trăng lên hay từ Sài Gòn xuống.

Đêm 23/4 là lễ tắm và thay xiêm y cho tượng Bà. Nước tắm tượng là nước thơm, bộ y phục cũ của Bà được cắt nhỏ ra phân phát cho khách trẩy hội và được coi như lá bùa hộ mệnh giúp cho người khoẻ mạnh và trừ ma quỷ. Tiếp theo là lễ rước bốn bài vị từ lăng Thoại Ngọc Hầu về miếu Bà. Lễ Túc Yết được tổ chức vào lúc 24 giờ ngày 25 rạng ngày 26. Lễ được tiến hành theo trình tự: dâng hương, chúc tửu, hiến trà, đọc văn tế. Sau đó bài văn tế được hoá cùng với một ít giấy vàng bạc. Tiếp ngay sau lễ Túc Yết là đến lễ Xây Chầu – Hát Bội do do một người sành nghi lễ và có uy tín trong ban tế tại miếu Bà thực hiện cùng đào kép hát bội cầu nguyện cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà. 4 giờ sáng ngày 26/4 lễ Chánh Tế được tiến hành (lễ nghi được tiến hành giống lễ Túc Yết). Chiều ngày 27/4 bài vị Thoại Ngọc Hầu được đưa về lăng. Chương trình hát bội cũng chấm dứt. Kết thúc lễ cúng vía bà.

Lễ Vía Bà hằng năm thu hút rất đông khách thập phương. Đến với lễ hội hội họ vừa được tham dự lễ hội dân gian phong phú để xin cầu tài cầu lộc, đồng thời họ có dịp để du ngoạn, chiêm ngưỡng cảnh trí thiên nhiên ở An Giang.

Công tác đảm bảo an ninh trật tự (ANTT), trật tự an toàn giao thông (TTATGT), trật tự công cộng (TTCC) trên địa bàn được Công an TP Châu Đốc nói riêng, Công an tỉnh An Giang nói chung đặc biệt chú ý.

Những ngày trước, trong và sau Tết Nguyên đán Kỷ Hợi, lượng du khách đổ về Miếu Bà Chúa Xứ mỗi lúc một đông. Ngành chức năng tăng cường thêm các ki-ốt lưu động, thường xuyên di chuyển tuần tra trên các tuyến đường quanh Miếu Bà.

Công tác đảm bảo ANTT khu vực Miếu Bà Chúa Xứ luôn được Công an TP Châu Đốc chú trọng.

Theo Công an tỉnh An Giang, do trên địa bàn tỉnh có nhiều khu, điểm du lịch văn hóa tâm linh từ xa xưa, nên sẽ có những thành phần xấu “ăn theo”, khiến cho tình hình ANTT diễn biến phức tạp. Vì thế, cơ quan chức năng phân công lực lượng chốt chặn, tăng cường tuần tra kiểm soát, ngăn chặn kịp thời các đối tượng lợi dụng nơi đông người tung tin đồn nhảm, mê tín dị đoan…

Trung tá Dương Hữu Hòa, Phó trưởng Công an phường Núi Sam, cho biết: “Công an phường tiến hành mời các đối tượng có biểu hiện bói toán, chèo kéo du khách, “cò” bán gạo, muối, đồ cúng… đến trụ sở để nhắc nhở, cho làm cam kết và lưu giữ hình ảnh. Do có bước chuẩn bị ngay từ đầu nên các đối tượng có biểu hiện băng nhóm không thể hoạt động. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng thường xuyên tiến hành kiểm tra hành chính các khu vực trọng điểm, các khách sạn, nhà trọ; thông qua kiểm tra tạm trú để phát hiện các đối tượng lợi dụng ẩn nấp hoạt động phạm pháp; kiểm tra các dịch vụ văn hóa để đấu tranh với các hình thức phản động, tuyên truyền mê tín dị đoan…”.

Ông Huỳnh Văn Đường, Trưởng ban Quản trị lăng miếu núi Sam, chia sẻ, thời gian qua, nhờ có sự quan tâm phối hợp của Công an TP Châu Đốc, cũng như một số đơn vị nghiệp vụ Công an tỉnh An Giang mà tình hình ANTT tại miếu Bà luôn được đảm bảo. Để cho công tác này được duy trì, Ban Quản trị lăng miếu núi Sam đã cho lắp đặt gần 70 camera an ninh ở quanh khu vực Miếu Bà, góp phần hạn chế rất nhiều tình trạng mất ANTT, trộm cắp, chèo kéo du khách…

Theo UBND tỉnh An Giang, phát huy những tiềm năng, lợi thế sẵn có, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình phát triển hạ tầng du lịch giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025. Trong đó quan tâm, tập trung đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng du lịch, nhất là tại các điểm đến trọng điểm (TP Châu Đốc, Thoại Sơn, Tịnh Biên, TP Long Xuyên…). Chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo ANTT, môi trường du lịch an toàn, thân thiện. Mặt khác, kiên quyết chấn chỉnh và xử phạt những hành vi sai phạm, gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh du lịch An Giang.

Lễ hội bà Chúa Xứ ở An Giang

Lễ hội bà Chúa Xứ hàng năm thu hút rất nhiều du khách hành hương đến tham dự. Lễ hội diễn ra vào đêm của ngày 23 tháng 4 hàng năm. Lễ hội sẽ được thực hiện qua các nghi thức trang trọng và đặc biệt.

Đầu tiên, lễ sẽ làm nghi thức tắm và đổi xiêm y cho tượng Bà Chúa Xứ. Bức tượng bà sẽ được thay đổi trang phục mới và tắm bằng nước thơm. Đặc biệt, bộ trang phục cũ của bà chúa Xứ sẽ được xẻ nhỏ và tặng cho người dân hoặc du khách hành hương đến tham dự mang về. Đây được coi như là lá bùa như thần hộ mệnh để phù hộ cho người mang được mạnh khỏe, tránh khỏi bệnh tật, ma quỷ, tai họa..

Lễ hội bà Chúa Xứ ở An Giang

Sau đó, lễ hội bà Chùa Xứ sẽ được thực hiện với các lễ nhỏ để hoàn thành lễ hội. Sau khi đã thay xiêm y, đại diện miếu sẽ làm lễ rước bốn bài vị ở lăng Thoại Ngọc Hầu về miếu Bà Chúa Xứ. Sau đó, lễ Túc Yết sẽ được bắt đầu nghi thức từ ngày 25 đến 26 với nhiều nghi thức trang trọng như dâng hương, rượi, dâng trà và đọc văn tế đồng thời cúng giấy vàng bạc giống như kiểu cúng bái cổ truyền của Phật giáo.

Sau khi lễ Túc Yết được thực hiện xong, lễ hội sẽ tiếp tục diễn ra với lễ Xây Chầu hát bội của những quý người làm nghi lễ cúng bái. Đây là lễ có sự đầu tư, quan trọng và ý nghĩa nhất. Bởi lẽ, đây là nghi thức nhằm cầu nguyện với mong muốn bình an, hạnh phúc, khí hậu, trời đất thuần hòa với cuộc sống dân sinh.

Lễ hội bà Chúa Xứ ở An Giang

Cuối cùng lễ chính tế trong lễ hội bà Chúa Xứ sẽ kết thúc với lễ chính lễ vào ngày 26 tháng 4 lúc 4 giờ sáng. Nghi lễ này sẽ thực hiện các nghi thức đơn giản, gần gũi nhưng thiêng liêng bằng việc thắp hương, dâng hương và cúng bái, đốt giấy bạc vàng mã để đưa bài vị Thoại Ngọc Hầu trở về lăng.

Lễ hội bà chúa xứ hàng năm thu hút rất nhiều dân địa phương và các du khách hành hương đến đây để dự lễ, chiêm bái và cũng cầu phúc, xin lộc và cầu nguyện cho cuộc sống bình an, hạnh phúc.

Cách đây khoảng 200 năm, tượng Bà (sau được gọi tôn là Bà Chúa Xứ) được dân địa phương phát hiện và khiêng xuống từ đỉnh núi Sam bằng 9 (có nguồn nói 12 hoặc hơn nữa) cô gái đồng trinh, theo như lời dạy của Bà qua miệng “cô đồng”, nên người dân đã lập miếu để tôn thờ .

Có ý kiến cho rằng Thoại Ngọc Hầu hoặc vợ là bà Châu Thị Tế là người đã ban lệnh và hỗ trợ việc xây dựng miếu. Tuy khó xác minh, nhưng biết chắc là miếu ra đời sau khi vị quan này về đây trấn nhậm và kênh Vĩnh Tế đã hoàn tất (1824) mang lại lợi ích rõ rệt cho lưu dân và dân bản địa.

Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam

Các hoa văn ở cổ lầu chính điện, thể hiện đậm nét nghệ thuật Ấn Độ. Phía trên cao, các tượng thần khỏe mạnh, đẹp đẽ giăng tay đỡ những đầu kèo. Các khung bao, cánh cửa đều được chạm trổ, khắc, lộng tinh xảo và nhiều liễn đối, hoành phi ở nơi đây cũng rực rỡ vàng son. Đặc biệt, bức tường phía sau tượng Bà, bốn cây cột cổ lầu trước chính điện gần như được giữ nguyên như cũ.

Nguồn gốc pho tượng đến nay vẫn còn là điều bí ẩn. Tục truyền, tượng được đem đến đây bằng thuyền.

Khi xưa, tượng Bà ngự trên đỉnh núi Sam, gần Pháo Đài. Chứng minh cho điều này là bệ đá Bà ngồi vẫn còn tồn tại (ảnh). Bệ đá có chiều ngang 1,60m; dài 0,3m, chính giữa có lỗ vuông cạnh 0,34m, loại trầm tích thạch màu xanh đen, hạt nhuyễn, không có ở địa phương.

Theo nhà khảo cổ học người Pháp là Malleret đến nghiên cứu vào năm 1941, thì tượng Bà Chúa Xứ Núi Sam thuộc loại tượng thần Visnu (nam thần), tạc dáng người nghĩ ngợi, quý phái, chất lượng bằng đá son, có giá trị nghệ thuật cao, được tạc vào cuối thế kỷ 6, và rất có thể đây một trong số hiện vật cổ của nền văn hóa Óc Eo .

Sau này, nhà văn Sơn Nam cũng đã chép rằng: Tượng của Bà là pho tượng Phật đàn ông của người Khmer, bị bỏ quên lâu đời trên đỉnh núi Sam. Người Việt đưa tượng vào miễu, điểm tô lại với nước sơn, trở thành đàn bà mặc áo lụa, đeo dây chuyền. Và từ đó “Bà Chúa Xứ” là vị thần có quyền thế lớn ở khu vực ấy, xứ ấy…

Cũng theo lời truyền miệng dân gian, thì khi xưa có một nhóm người đến quấy nhiễu nơi đây. Gặp tượng Bà, họ muốn lấy đi nhưng xê dịch không được nên tức giận đập gãy cánh tay trái của pho tượng .

Chung quanh tượng Bà (đặt ở giữa chính điện), còn có bàn thờ Hội Đồng (phía trước), Tiền hiền và Hậu hiền (hai bên), bàn thờ Cô (bên phải, có thờ một tượng nữ thần nhỏ bằng gỗ), bàn thờ Cậu (bên trái, có thờ một Linga bằng đá rất to, cao khoảng 1,2m)…

Lễ Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được tổ chức trang trọng từ ngày 23 đến 27 tháng 4 âm lịch hàng năm, trong đó ngày vía chính là ngày 25. Các lễ chính gồm:

* Lễ “tắm Bà” được cử hành vào lúc 0 giờ đêm 23 rạng 24 tháng 4 âm lịch.

* Lễ “thỉnh sắc” tức rước sắc và bài vị Thoại Ngọc Hầu cùng hai phu nhân từ Sơn lăng về miếu bà, được cử hành lúc 15 giờ chiều ngày 24.

* Lễ túc yết và Lễ xây chầu: Lễ “túc yết” là lễ dâng lễ vật (lễ vật chính là con heo trắng) và tiến hành nghi thức cúng Bà, lúc 0 giờ khuya đêm 25 rạng 26. Ngay sau đó, là “Lễ xây chầu” mở đầu cho việc hát bộ (còn gọi là hát bội hay hát tuồng) .

* Lễ chánh tế được cử hành vào 4 giờ sáng ngày 27.

* Lễ hồi sắc được cử hành lúc 16 giờ chiều cùng ngày, ngay sau khi Lễ chánh tế kết thúc. Đây là lễ đem sắc và bài vị Thoại Ngọc Hầu cùng hai phu nhân về lại Sơn lăng.

Theo tín ngưỡng của người dân, nơi đây vẫn còn có những tục như xin xăm Bà, vay tiền Bà, thỉnh bùa Bà…

Nhà văn Sơn Nam viết:

Bà Chúa Xứ, dạng đạo Lão dân gian, thu hút bá tánh nhiều nhất Nam Bộ. Cất bên chùa Tây An nhưng trong “Đại Nam nhất thống chí” không ghi tên, phải chăng đời Tự Đức và khi Pháp đến hồi cuối thế kỷ 19, miễu hãy còn khiêm tốn, khách hành hương chỉ là người phụ cận mà thôi. Miễu phát triển về sau, qua thời kháng Pháp rồi chống Mỹ…

…Lăng Thoại Ngọc Hầu được trùng tu, rồi lập miếu thờ trang nghiêm như đình làng, nhưng vẫn không đáp ứng được yêu cầu của con người khi quá đau khổ, bế tắc. Miễu bà Chúa Xứ được nâng cấp, thay cho miễu sơ sài…Đây là dạng tu tiên, một dạng như: Tây Vương Mẫu, Cửu Thiên Huyền Nữ, hoặc Liễu Hạnh công chúa…nên việc thờ phượng, cúng vái để “tự nhiên”, khách có thể ăn mặc lòe loẹt, trai gái đùa giỡn, cúng rượu thịt… Vị trí miễu Bà bên núi Sam hội đủ: Sông rộng, đồi núi trập trùng, vùng biên giới…Người hành hương cảm thấy được thỏa mãn về tâm thần, hòa mình vào”sơn hà xã tắc”, “khí thiêng sông núi”…

Theo Nguyễn Đức Toàn, thì:

Theo bước đường Nam tiến của dân tộc Việt, chúa Liễu đã từ Phủ Giầy (Nam Định), Đền Sòng (Thanh Hóa) đi về phương Nam, tạm dừng ở điện Hòn Chén (Huế) và gặp bà Pô Nưgar tại Nha Trang, gặp bà Đen (Linh Sơn Thánh Mẫu) ở Tây Ninh và bà Chúa Xứ ở núi Sam, Châu Đốc…Tất cả các bà đều là một Mẹ duy nhất trong tâm thức của tín ngưỡng và tập tục thờ mẫu của người Việt…

Sách Kiến thức phục vụ thuyết minh du lịch giải thích thêm:

Do ảnh hưởng Phật giáo, Lão giáo cùng với các tín ngưỡng đồng bóng của dân gian mà các vị thần được thờ chủ yếu là nữ, như: Thánh mẫu Liễu Hạnh, Thượng Ngàn, Bà Chúa Tiên, Bà Chúa Ngọc, Bà Chúa Động, Bà Cố Hỷ, Bà Thủy, Bà Hỏa…Và Bà Chúa Xứ trở thành một dạng như “Phật Bà Quan Âm” (đối với người Việt), “Bà Mã Hậu” hay “Thiên Hậu Nương Nương” (đối với người Hoa). Bà được tin tưởng đến độ có rất nhiều huyền thoại về “quyền lực linh thiêng” của Bà trong việc “ban phúc, giáng họa” cho con người. Như hai câu liễn đối treo ở miếu Bà như sau:

Cầu tất ứng, thí tất linh, mộng trung chỉ thi

Xiêm khả kính, Thanh khả mộ, ý ngoại nan lường.

Tạm dịch:

Xin thì được, ban thì linh, báo trong giấc mông

(Người) Xiêm sợ hãi, (Người) Hoa kính mộ, ý tứ khôn lường.

Ngày 10 tháng 7 năm 2000, Bộ Văn Hóa đã ký quyết định số 92/VH-QĐ công nhận Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam thuộc khu di tích Núi Sam là cấp Quốc gia.

Từ năm 2001, lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được Bộ Văn hóa Thông tin và Tổng cục Du lịch Việt Nam công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia. Ngoài phần Lễ được tổ chức trang trọng theo lối cổ truyền, phần Hội cũng được tổ chức trọng thể hàng năm.