Ý Nghĩa Cúng Giao Thừa / TOP 10 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 6/2023 # Top View

Nếu xem giao thừa là khoảnh khắc bắt đầu một năm mới thì ta cũng có thể xem đó là sự kết thúc của một năm cũ. Cho nên giao thừa có nghĩa là cũ giao lại, mới đón lấy. Cũng vì ý nghĩa đó để hoàn thành việc bàn giao để lại những cái cũ ta có lễ trừ tịch.

Trừ tịch là giờ phút cuối cùng của năm cũ chuẩn bị bước qua năm mới. Với ý nghĩa để lại những cái cũ, những cái xui và bắt đầu một năm mới thì ta làm lễ trừ tịch.

Lễ trừ tịch còn có ý để “trừ khử ma quỷ” đó cũng là ý nghĩa của từ “trừ tịch”. Vì thời điểm trừ khử vận xui và đón mừng những điều mới xảy ra ngay vào lúc giao thừa nên còn được gọi là lễ giao thừa.

Theo dân gian lưu truyền thì mỗi một năm đều có một ông (thần) coi khiển việc nhân gian, hết năm thì ông này bàn giao lại cho ông kia cho nên ta sẽ cúng để tiễn ông cũ và đón ông mới.

Lễ trừ tịch (lễ giao thừa) được tiến hành cúng ở ngoài trời vì người xưa hình dung trong lúc cựu vương hành khiển bàn giao trách nhiệm trông coi việc nhân gian cho tân vương luôn có quân đi, quân về trong không trung tấp nập. Do đó việc cúng ngoài trời sẽ giúp “lễ trừ khử tà ma” linh thiêng hơn.

Giây phút cúng giao thừa của các gia đình với hoa quả, xôi gà, bánh trái sẽ được thực hiện ngoài trời, với lòng thành khẩn tiễn người nhà trời cai quản mình năm cũ và đón người nhà trời mới cai quản nhân gian trong năm mới.

Cũng vì ý nghĩa việc bàn giao của nhà trời diễn ra trong khẩn trương nên các vị không thế khề khà măm bát trong nhà được và vì thế sẽ không thể chứng giám lòng thành khẩn của gia chủ.

Mâm cúng tiêu biểu

– Gà trống tơ luộc – Bánh chưng – Xôi (gấc). – Trái cây (chuối, quít…) – Đèn nến – Vàng mã (ra tiệm vàng mã hỏi cúng trừ tịch hay cúng giao thừa) – Trầu cau – Rượu/trà (Rượu trước sau đến trà) – Một chiếc mũ chuồn mua của hàng mã, chính là mũ để cúng tế vị thần. – Nhang đèn.

Làm cơm tất niên được thực hiện vào tối 30 trước khi thực hiện lễ cúng giao thừa. Trong bữa cơm mọi người trong gia đình sẽ tụ họp đông đủ, cùng nhau dùng bữa nói chuyện về những điều xảy ra trong năm cũ và động viên nhau cố gắng trong năm mới sắp tới.

Trong những năm gần đây, nhiều gia đình thường cúng tất niên sớm hơn để có thể luân phiên nhau hoăc tính lính lich phù hơp cho việc đi du lịch.

Theo như truyền thống thì đêm 30 Tết, gia đình cần làm hai mâm, một mâm để cúng tất niên rồi ăn tối, còn mâm kia để cúng giao thừa. Người đàn ông trụ cột trong gia đình sẽ làm lễ khấn, các thành viên cũng vái lễ theo để mời thần linh và tổ tiên về cùng ăn tết với gia đình. Cúng cơm tất niên và cúng giao thừa cũng có thể gộp chung lại cho đơn giản khi cúng sang canh.

Mâm cơm cúng tất niên chuẩn bị đón năm mới

Bữa cơm tất niên sẽ được chuẩn bi thịnh soạn hơn so với những ngày thông thương. Mâm cơm gồm những món gì và được bày trí ra sao thì còn phu thuôc vào từng vùng miền, ví du như ở miền Bắc thì trên mâm cơm thường có canh móng giò hầm cùng măng khô, miến dong xào cùng với lòng gà, xôi đỗ, bánh chưng, nem cuốn, giò lụa và giò xào…; người miền Trung thì lai có, bánh tét, đĩa giò lụa, gà bóp cùng rau răm, thịt lơn luộc, giá chua…; còn ở miền Nam thì có bánh tét, bát canh măng, đĩa thịt kho tàu, gỏi tôm thịt, nem, chả giò…

Viêc bày trí cũng khác nhau tùy thuôc vào từng gia đình, tuy nhiên cơm cúng là mặn hay chay thì cũng chỉ đăt ở bàn con bên dưới, không bày lên ban thời chính. Trên ban thờ chính chỉ bày cúng hoa tươi, quả tươi, cùng với một ít tiền vàng mã mang tính tượng trưng cho tiền lộc. Ngoài ra cũng có thể bày thêm bánh chưng, hoăc xôi chè. Tuyêt đối không cắm “cành vàng lá ngọc” vì nó mang theo nhiều trường khí âm bất lợi cho gia đình.

Mâm ngũ quả cũng là một nét đăc trưng trong ngày tết, không quy định đich danh là những loai quả nào tuy nhiên nên chon những loại hoa quả thông dụng, có thể ăn được, bắt mắt. Không nên dùng hoa quả xanh, hoăc hoa quả giả. Khi đặt mâm ngũ quả nên chú ý không đặt vào chính giữa bát hương như thế sẽ chắn mất trục khí chính, nên để lệch sang hai bên.

Khi cắm hoa trên ban thờ cũng nên chọn hoa tươi thay vì hoa giả, hiện nay môt số người thường nói rằng”miễn thành tâm là được” để ngụy biện cho chính bản thân, nhưng thực chất khi cúng bái lại chay theo hình thức, nhằm mục đích khoe mẽ với người ngoài là chính mà quên mất chất lượng của hoa quả để thờ cúng.

Viêc chuẩn bị mâm ngũ quả hiện nay còn bị nhiều người suy diễn theo nhiều hướng với những suy luận vô căn cứ khác nhau như: bày quả lựu có nhiều hạt, sẽ cầu được sự đầy đủ, phát triển; bưởi và dưa hấu căng tròn, cũng tượng trưng cho sự đầy đủ, may mắn hoặc như cam, với ý nghĩa gốc của nó là ngọt, mong rằng có thể đồng cam cộng khổ, cùng nhau chia sẻ ngọt bùi thì bị suy diễn thành cam chịu. Thậm chí môt số người còn mê tín như: chọn chuối nhất đinh phải lẻ quả, hay phật thủ phải lẻ nhánh mới tốt.

Mâm cơm tất niên chính là dịp để gia đình có thể tụ hop đầm ấm, cùng nhau nhìn lại những gì đã diễn ra ở năm cũ để an ủi, chia sẻ và động viên nhau tốt hơn trong năm sắp tới với những mong ước và kỳ vọng tốt đep.

Cúng đêm giao thừa mang ý nghĩa tâm linh đối với người Việt do đó gà cúng phải là gà trống hoa, khỏe mạnh…

Cúng đêm giao thừa mang ý nghĩa tâm linh đối với người Việt do đó gà cúng phải là gà trống hoa, khỏe mạnh…

Cách cúng giao thừa đạt chuẩn

Trong quan niệm tín ngưỡng của người Việt, gà cúng đêm giao thừa thường lựa gà trống hoa, trống mới le te gáy, màu lông đỏ hay vàng đỏ, màu đơn thẳng đứng, mỏ vàng, chân vàng, chưa đạp mái.

Nên chọn gà ri hoặc gà thả vườn, gà chạy bộ, có mào đỏ tươi nhú cao đều nhau, lông mượt, nhanh nhẹn, da căng vàng ức đầy, chân nhỏ. Gà nặng từ 1,2 kg đến 1,5 kg là vừa đẹp. Quan niệm dân gian cho rằng gà trống là cầu nối giữa thế giới con người với thế giới thần linh, cũng là biểu tượng văn hóa thể hiện cho tín ngưỡng tôn sùng mặt trời.

Cách làm, luộc gà đúng cách

Gà mua khi mua về cắt dây trói chân, thả vào lồng 2-3 tiếng để gà đi lại cho máu không tụ ở chân.

– Cắt tiết gà: Sau khi vặt lông dưới tai gà, dùng dao sắc cắt một nhát thật khéo, không cắt quá sâu đứt cả cổ gà, ra ít tiết sẽ bị thâm đen. Hứng tiết vào bát cho thêm một chút nước cho xốp. Chú ý khi cắt tiết gà không nên cầm quá chặt ở phần đầu làm đầu gà sẽ bị đen do tụ máu. Khi gà chảy hết tiết mới bỏ vào chậu, nếu gà chưa chết hẳn sẽ giãy giụa khiến cánh gãy, đầu gà thâm đến khi bày biện sẽ không được đẹp mắt.

– Vặt lông: Nhúng gà vào nước nóng khoảng 70 độ C (pha 4 phần nước sôi 1 phần nước lạnh) nếu nước sôi 100 độ C, gà non dễ bị rách da. Nhổ sạch lông, bóc màng chân, bóc vỏ sát muối toàn thân để tẩy hết mùi của lông, rửa nhiều lần cho sạch.

– Mổ gà: Cắt đứt đoạn da ở diều, lôi diều và cuống họng ra, cắt ngang bụng dưới cách hậu môn 2-3 cm, vết cắt dài khoảng 4 cm, lấy nội tạng ra, khoét hậu môn để lòng rời khỏi thân gà. Sau đó làm lòng sạch để ráo nước.

– Tạo hình: Dùng lạt buộc cổ giữa hai cánh gà, định hình như khi đang còn sống sao cho cổ vươn cao, hai cánh xòe như cánh tiên, chân cài vào phía trong bụng cho gọn.

– Luộc gà: Chọn nồi sâu lòng, cho nước lạnh vào nồi ước lượng đủ ngập gà, đặt lên bếp nóng khoảng 50 độ C (để hạn chế nước trong thịt gà không bị tiết ra nước, giữ độ ngọt của thịt gà), cho muối, gừng, hành đập dập, rồi cho gà vào luộc. Không dùng nước nóng để luộc gà vì da gà sẽ bị bong trông không đẹp mắt.

Chú ý: Khi luộc nên để vung mở hé, đến khi nồi luộc sôi thì hạ lửa cho nước sôi lăn tăn và cho tiết vào luộc cùng. Nếu để lửa to trong suốt quá trình luộc sẽ khiến phần thịt ở đùi gà co lên, mất thẩm mỹ. Luộc tiếp khoảng 15 phút để gà chín đều và da vàng óng. Khi gà nổi lên, nước có nhiều váng béo thì dùng tăm xiên thử vào gà, nếu không có nước ứa màu đỏ thì gà đã chín. Khi gà chín, tắt bếp và để gà trong nồi khoảng 10 đến 15 phút mới vớt gà ra và cho luôn vào nồi nước lạnh. Làm như thế sẽ khiến gà không bị thâm và khô.

Cách bày gà trên bàn thờ đúng cách

Gà được sử dụng cúng đêm giao thừa mang nhiều ý nghĩa tâm linh đối với người Việt. Ảnh: Internet

Chú ý: Khi vớt gà ra nên để gàn nằm sấp. Có thể dùng củ nghệ giã nhỏ lấy nước, sau đó trộn với mỡ gà và quét lên thân gà cho vàng bóng, căng mượt để không bị thâm và nhăn nheo.

Đặt gà lên đĩa to, tháo dây và bày ngay ngắn, mỏ cài bông hoa hồng đỏ rực, lòng bày dưới bụng. Bày thêm một đĩa muối tiêu, chanh ớt thái mỏng và một ít lá chanh thái chỉ cho thêm phần hấp dẫn.

Theo ông Hà Thanh (Trung tâm Nghiên cứu cổ học Phương Đông – Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam) chia sẻ trên Gia đình & Xã hội cho biết quan niệm của người Việt Nam nếu có được gà cúng như ý sẽ yên tâm đón một năm mới ngập tràn hành phúc, tốt đẹp “Với mâm cúng giao thừa nên đặt đầu gà quay ra đường để đón ngài Tân niên hành khiển đi qua (theo quan niệm dân gian thì mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom việc hạ giới. Cúng Giao thừa là tiễn đưa quan quân cai quản năm cũ và đón quan quân cai quản năm mới- PV). Riêng gà đặt cúng trên ban thờ, quan niệm chung thường là đặt gà quay đầu vào trong bát hương với tư thế há miệng, chân quỳ, cánh duỗi tự nhiên. Tư thế này được coi là “con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu”. Không đặt gà quay đầu ra, vì cho đó là gà “không chịu chầu”. Bày gà cúng nếu đặt đầu quay ra phía ngoài sẽ đẹp mắt hơn. Còn quay đầu vào trong thì phao câu chổng ra ngoài, không đẹp mắt. Nhưng đó chỉ là hình thức đẹp, chứ không có ý nghĩa gì”.

Hồng Hạnh (tổng hợp)

Theo ông Quang Tuyến (Viện Nghiên cứu và ứng dụng tiềm năng con người), người xưa quan niệm mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom công việc dưới hạ giới. Đứng đầu là một ngài có vị trí như quan toàn quyền (như năm Tuất: Việt Vương Hành Khiển, Thiên Bá chi Thần, Thành Tào Phán quan).

Phút Giao thừa là lúc bàn giao, quan quân mới ào ạt kéo xuống hạ giới tiếp quản thiên hạ. Việc bàn giao, tiếp quản công việc hết sức khẩn trương, nên các gia đình đem xôi gà bánh trái, hoa quả… toàn đồ ăn nguội ra ngoài trời cúng với lòng thành tiễn quan quân năm cũ, đón người nhà trời năm mới xuống làm nhiệm vụ.

Lễ Giao thừa vào thời khắc kết thúc năm cũ chuyển sang năm mới (hết giờ Hợi ngày 30 sang giờ Tý mở đầu mùng 1 Tết). Lễ này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với các gia đình để cầu mong sự bình an, may mắn, thịnh vượng năm mới. Theo phong tục, cúng Giao thừa phải làm hai lễ, một lễ cúng Giao thừa trong nhà và một lễ cúng ngoài trời.

Nhiều gia đình băn khoăn việc cúng ngoài trời hay trong nhà trước. Ông Nguyễn Mạnh Cường (nhà nghiên cứu Phật học, Viện Nghiên cứu và ứng dụng tiềm năng con người) cho rằng, nên lễ Giao thừa trong nhà trước, thắp hương trong nhà, lễ bái Phật, thần linh, gia tiên xong rồi mới ra ngoài làm lễ Thái tuế ngoài trời – sao cho lễ Thái tuế đúng lúc Giao thừa. Lễ nghênh Thái tuế không cầu kỳ, có thể là chén rượu, nén hương thành tâm thành ý là được.

Ở miền Bắc, mâm lễ cúng Giao thừa ngoài trời có xôi chè, hoa quả, ít tiền vàng mã… Đặc biệt không thể thiếu con gà luộc trong mâm cỗ mặn. Ở miền Nam, đơn giản hơn với đĩa ngũ quả, hoa vạn thọ, hai cây nến, lư hương, nước, giấy tiền vàng bạc và một trái dừa tươi đã chặt sẵn.

Đầy đủ và đúng cổ truyền, thì mâm lễ mặn có thủ lợn luộc, gà trống luộc, xôi, bánh chưng, chè. Đặc biệt kèm thêm bắp cải thảo… bày lên bàn trang trọng đặt ở trước cửa nhà. Nên đặt bàn lễ Thái tuế ở ban công, trên tầng thượng, có mái che, ngoài sân, vỉa hè… là tốt nhất. Đặt bàn lễ ở nơi có mái che, nhưng cần nhìn thấy bầu trời.

Lưu ý:

Cúng Giao thừa ngoài trời là Thái tuế năm nào thì quay mặt phương đó cúng. Ví dụ năm Mậu Tuất 2018, Thái tuế 2018 là Khương Vũ đại tướng quân, ngự tại phương Đông Bắc. Khi đứng lễ mặt quay về phương Đông Bắc lễ. Nếu phương Đông Bắc vướng, có mái che thì không chấp hướng nữa. Hãy đặt lễ hướng ra ngoài và lễ bình thường.

Lễ Thái tuế thường cúng xôi, gà (hoặc chân giò, giò nạc – riêng năm Dậu ngại cúng gà thì cúng thịt tam sinh – 3 loại thịt vật đẻ trứng). Cúng chay thì phải dùng đồ chay hoàn toàn, không được dùng nửa chay nửa mặn. Sau đó thành tâm đốt hương, nến. Vì là lễ thần nên cần thắp 5 nén hương ngoài trời (3 nén trong nhà). Rồi kính cẩn đọc văn khấn, tụng kinh chú, bài nguyện cho trôi chảy.

Cúng Giao thừa trong nhà

Cúng Giao thừa nghênh Thái tuế xong, các gia chủ vào nhà cúng khấn Thổ Công, tức là vị thần cai quản trong nhà.

Theo truyền thống, mâm lễ vật dùng để cúng Giao thừa trong nhà gồm: Ngũ quả, vàng mã, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (bánh tét), bánh dầy, bánh mứt kẹo, mâm cỗ mặn/ cỗ chay đầy đặn, thơm ngon, tinh khiết. Mâm ngũ quả tượng trưng cho ngũ phúc (Phúc – Lộc – Thọ – Khanh – Ninh), tùy địa phương mà có khác. Mâm cỗ ngọt và chay bày trên bàn thờ gồm: Hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt Tết… Các nhà tâm linh khuyến khích các gia đình bày cỗ ngọt, cỗ chay trên bàn thờ. Mâm cúng mặn tuyệt đối không bày trên bàn thờ. Có thể bày phía dưới, ở bàn khác. Mâm cúng mặn đêm Giao thừa, hoặc mâm cúng ngày mùng Một, dân gian thường cúng một con gà sống hoa, tức con gà đang đến độ trưởng thành (không dùng gà sống thiến), theo quan niệm xưa, dân gian luôn cầu mong chữ “phúc”, tức sự duy trì nòi giống. Vì vậy người ta chọn gà sống hoa – loài có khả năng sinh sản, là biểu tượng gọi mặt trời bừng sáng, là dương khí – tức yếu tố sinh khí mới vào nhà. Gà sống cúng để nguyên con, cố giữ nguyên nội tạng, đặc biệt là hai hòn ngọc. Gà đặt theo hình dáng đang vươn cánh lên, miệng ngậm bông hồng. Mâm cơm cúng có đủ các món xào, món canh… nhưng không cần cầu kỳ, nhất thiết phải sạch và cần ít để bày cho đẹp.

Sau khi cung kính bày lễ, đặt xong mâm cũng thì người lớn nhất trong gia đình ăn mặc chỉnh tề, súc miệng rượu thơm, đốt đèn nến, thắp hương thơm và thành kính lễ Giao thừa trong nhà, khấn Thần linh và mời tiền nhân về ăn Tết cùng với con cháu.

Ở chung cư cúng Giao thừa ngoài trời như thế nào?

Theo ông Tam Nguyên, Giám đốc Công ty TNHH Kiến trúc Phong thủy Tam Nguyên, ở chung cư do không gian chật hẹp, không có đất có vườn, lại dễ xảy ra hỏa hoạn, nên việc cúng Giao thừa chỉ cần tập trung ở trong nhà, không nhất thiết phải cúng ngoài trời.

Nếu ở chung cư muốn cúng Giao thừa ngoài trời, người dân nên xuống dưới sân chung cư làm lễ. Nếu nhà có ban công với không gian rộng, không vướng víu thì có thể làm lễ cúng Giao thừa ngoài trời.

Dương Hà