Ý Nghĩa Của Việc Bày Mâm Ngũ Quả / TOP 11 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 6/2023 # Top View

Mâm ngũ quả là loại mâm lễ vật thường có năm loại quả khác nhau, số năm thể hiện ước muốn đạt ngũ phúc lâm môn, cụ thể là Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh. Còn theo phong thủy truyền thống năm loại quả này sẽ có năm màu sắc khác nhau tượng trưng cho nguồn của cải năm phương mà con cháu muốn dâng lên kính dâng tổ tiên cũng như các vị thần linh. Mâm ngũ quả thường bắt gặp trong các dịp cúng kị, tết cổ truyền, cúng tổ tiên, cúng Mụ, Cúng thần, cúng dinh cô …Từng vùng miền với loại thổ nhưỡng khí hậu đặc trưng riêng, sản vật riêng và quan niệm mà người ta chọn các loại quả thích hợp đẹp nhất, ngon nhất để bày cúng.

PHONG TỤC CÚNG NGŨ QUẢ TỪNG VÙNG MIỀN

NGƯỜI MIỀN BẮC

Người Miền Bắc quan niệm rằng việc bày mâm ngũ quả phải theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Thổ thì màu vàng, Hỏa thì màu đỏ, Thủy sẽ là màu đen, Mộc thì màu xanh, Kim là màu trắng. Do đó, thông thường mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc có 5 loại quả là chuối xanh, quýt, hồng, bưởi đào.

 Mâm quả truyền thống thường được bày trí : Quả Chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng. Các loại quả bày xung quanh. Những chỗ còn trống cài xen kẽ táo xanh, quýt vàng hoặc những quả ớt chín đỏ. Do hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày biện nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả”.

MÂM NGŨ QUẢ MIỀN TRUNG

Cuộc sống nghèo khó phải đối mặt với nhiều thiên tai, khí hậu khắc nghiệt nên đối với họ không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy nên tùy mỗi nhà có loại quả gì thì họ sẽ bày trong mâm ngũ quả loại quả đó. Thông thường mâm ngủ quả miền Trung có mãng cầu, quýt, quả sung, dưa hấu, chuối …

MÂM NGŨ QUẢ MIỀN NAM

Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.Và theo quan niệm của người miền Nam thì trong mâm ngũ quả không bày những quả này bởi phát âm của loại quả đó mang ý nghĩa không tốt như quả chuối, lê, cam, quýt.

Mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa đặc trưng của người Việt, dù có khác nhau giữa các vùng miền nhưng trên hết đều thể hiện sự thành kính hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới an khang, hạnh phúc và đủ đầy.

                                           

Ở Việt Nam, mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền, mỗi loại quả đều mang ý nghĩa riêng. Gốm Sứ bảo Lộc xin được phép chia sẻ về Ý nghĩa của mâm ngũ quả 3 miền như thế nào để các gia đình cần phải hiểu và gửi gắm cầu mong trong năm mới.

Mâm ngũ quả là mâm quả có 5 loại khác nhau, mỗi loại quả tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc của loại quả đó. Ngoài ra, từ ” ngũ” còn thể hiện ước muốn của người Việt để đạt ngũ phúc lâm môn gồm: Phúc, quý, thọ, khang, ninh.

Tùy từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng, người ta còn chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả trên ban thờ.

Chuối: Tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, đón may mắn, bao bọc và chở che.

Phật thủ: Bàn tay Phật để che chở cho cả gia đình.

Bưởi: Mong ước an khang, thịnh vượng.

Quả lê hoặc dưa lê: Tượng trưng cho sự thành đạt và thăng tiến trong công việc.

Cam và quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt.

Lê: Vị ngọt thanh, ngụ ý làm việc gì cũng suôn sẻ.

Lựu: Có nhiều hạt tượng trưng cho con đàn cháu đống.

Đào: Tượng trưng sự thăng tiến.

Táo: Tượng trung cho phú quý và giàu sang.

Thanh long: Rồng mây hội tụ, thể hiện cho sự phát tài phát lộc.

Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào và may mắn.

Quả trứng gà: Mang ý nghĩa là lộc trời cho.

Sung: Gắn với biểu tượng của sự sung mãn, sức khỏe và tiền bạc.

Đu đủ: Tượng trung cho sự thịnh vượng, đủ đầy.

Xoài (phát âm giống như từ “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không hề thiếu thốn.

Mâm ngũ quả của miền Bắc

Mâm ngũ quả của người miền Bắc được bày theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì vậy, mâm ngũ quả được phối theo 5 màu khác nhau gồm: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng.

Cách bài trí, sắp xếp màu sắc của từng loại quả phải xen kẽ với nhau để trông đẹp mắt, hợp phong thủy của ngày Tết. Tuy không quan trọng việc có nhiều hay ít, nhưng mọi người đều phải sắm đầy lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa của từng loại để bày cúng.

Mâm ngũ quả của người miền Bắc thường có 5 loại gồm: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.

Cách bày mâm truyền thống: Chuối đặt ở dưới cùng để đỡ lấy các loại quả khác. Giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng, các loại quả được bày xung quanh. Những chỗ còn trống được đặt xen kẽ như quýt vàng, táo xanh, hoặc ớt chín đỏ.

Do hoa quả ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn. Giờ đây người ta cũng không quá câu nệ cứng nhắc ngũ quả nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, có thể thêm nho, táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm,… Dù bày biện nhiều hơn nhưng người ta vẫn gọi là mâm ngũ quả.

Mâm ngũ quả của người miền Trung

Miền Trung có nhiều vùng nghèo khó, đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, ít hoa quả nên cũng không quá câu nệ về hình thức. Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung là có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính lên tổ tiên. Vì vậy, mâm ngũ quả mỗi nhà lại khác nhau, quả gì cũng được, miễn tươi ngon là được.

Các loại quả thường thấy ở miền Trung như thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt,…

Mâm ngũ quả của người miền Nam

Mâm ngũ quả miền Nam được bày theo ” Cầu sung vừa đủ xài “, với ý nghĩa mong muốn năm mới đủ đầy và sung túc, tương ứng với 5 loại quả là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả dứa với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu mong may mắn.

Người miền Nam kiêng kỵ cúng vài loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang lại ý nghĩa không tốt, như:

Chuối: còn có nghĩa là chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.

Lê, táo: có nghĩa là lê lết, đổ bể, dễ dàng thất bại.

Cam, quýt: Đơn giản là quýt làm cam chịu.

Mâm ngũ quả ngày Tết là nét đẹp văn hóa của người Việt Nam, dù khác nhau về vùng miền nhưng ý nghĩa của mâm ngũ quả 3 miền như thế nào thể hiện sự thành kính hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong có một năm mới an khang, thịnh vượng, hạnh phúc và đủ đầy.

Thùy An

Theo ông Cung Hà, mâm ngũ quả ngày Tết- thể hiện cho 5 yếu tố Kim – Mộc – Thủy – Hỏa- Thổ, 5 yếu tố được cho là đã cấu thành nên vũ trũ trong quan niệm của người Việt nói riêng và của văn hóa Á Đông nói chung. Mâm ngũ quả ngày Tết thường gồm 5 loại trái cây.

Tùy theo đặc điểm tự nhiên, phong tục tập quán và quan niệm của mỗi vùng mà có cách chọn các loại quả đặc trưng mang ý nghĩa riêng. Căn cứ theo màu sắc trong triết lý phương Đông mâm ngũ quả phải có 5 loại quả với 5 màu khác nhau.

Cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết. Nói thêm về ý nghĩa của mâm ngũ quả, ông Cung Hà cho biết ngũ quả được xem như biểu tượng cho thành quả sau một năm lao động miệt mài của những người nông dân.

“Những quả được bày biện trên ban thờ là những sản vật được kết tinh từ mồ hôi, công sức của người dân lao động chắt chiu qua từng mùa vụ, để rồi khi xuân về là lúc người dân thành kính dâng lên ông bà tổ tiên”, ông Cung Hà chia sẻ thêm.

Mỗi một loại quả được chọn bày biện trong mâm ngũ quả ngày Tết đều mang những ý nghĩa riêng:

+ Quả Lê: Vị ngọt thanh ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ.

+ Quả Lựu: Nhiều hạt tượng trưng cho con đàn cháu đống.

+ Quả Đào: Thể hiện sự thăng tiến.

+ Mai: hạnh phúc, không cô đơn.

+ Quả phật thủ: Giống như bàn tay đức Phật, luôn chở che cho các số phận con người.

+ Táo: Có nghĩa là phú quý.

+ Hồng, quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt.

+ Thanh long (rồng mây hội tụ): Thể hiện sự phát tài phát lộc.

+ Bưởi, dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn.

+ Nải chuối xanh như bàn tay ngửa: Hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che.

+ Quả trứng gà (hay Lê-ki-ma) như hình đào tiên: Lộc trời.

+ Sung: Gắn với biểu tượng sung mãn về sức khỏe và tiền bạc.

+ Đu đủ mang đến sự thịnh vượng đủ đầy.

+ Xoài có âm na ná như “xài”, cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.

Cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết tùy theo điều kiện hoàn cảnh và phong tục tập quán của từng vùng miền mà có cách bày biện mâm ngũ quả khác nhau.

Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc

Cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết. Ở miền Bắc, mâm ngũ quả ngày Tết thường có 5 loại quả như: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Cách trình bày truyền thống thường gặp là nải chuối được đặt ở dưới cùng, ở giữa để đỡ lấy toàn bộ các cây trái khác. Mâm ngũ quả đẹp là mâm ngũ quả có đủ màu sắc rực rỡ. Chính giữa nải chuối xanh thẫm là quả bưởi căng mọng hoặc quả phật thủ chín vàng nổi bật.

Những quả chín đỏ đặt xung quanh, những chỗ khuyết đặt xen kẽ quýt vàng, táo màu xanh hoặc những trái ớt đỏ mọng, hoàn thiện những nét trang trí cuối cùng.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung

Cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết. Người dân miền Trung do chịu sự giao thoa văn hóa 2 miền Bắc – Nam nên mâm ngũ quả ngày Tết bày biện đủ: Chuối, mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam

Cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết. Người dân Nam Bộ rất cầu kỳ trong khâu lựa chọn những loại quả xuất hiện trong mâm ngũ quả cúng gia tiên. Do cách phát âm gần giống với từ “chúi” (thể hiện sự nguy khó) nên chuối là thứ quả không bao giờ xuất hiện.

Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Nam thường có các loại quả: Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung (theo câu: “Cầu sung vừa đủ xài”), thêm chân đế là 3 trái thơm (dứa), thể hiện sự vững vàng. Điều đặc biệt mâm ngũ quả ở miền Nam không thể thiếu cặp dưa hấu ruột đỏ vỏ xanh.

Xin giới thiệu tới bạn đọc tham khảo ba bài văn khấn cúng ông Công ông Táo phổ biến nhất bằng chữ Nho, chữ Nôm và tiếng Việt.

Bạn Đã Biết Ý Nghĩa Của Mâm Ngũ Quả Chưa?

Mâm ngũ quả là một mâm có năm loại trái cây khác nhau thường được các gia đình Việt chuẩn bị để lên bàn thờ hoặc trong những dịp đặc biệt như ăn hỏi.

Mâm ngũ quả là một mâm có năm loại trái cây khác nhau thường được các gia đình Việt chuẩn bị để lên bàn thờ trong những ngày Tết nguyên đán. Thông qua cách trình bày, màu sắc và tên gọi của năm loại trái cây trong mâm ngũ quả này mà mỗi gia đình đều gửi gắm vào đó những mong muốn, nguyện cầu cho năm mới. Tùy vào vùng miền và thời kỳ mà hiện nay, mâm ngũ quả đã thay đổi nhiều và mang ý nghĩa trang trí ngày Tết nhiều hơn là ý nghĩa tâm linh.

Nguồn gốc của mâm ngũ quả

Người phương Đông thường tin vào thuyết Ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Đây cũng là 5 yếu tố tạo nên vạn vật theo thuyết duy vật cổ đại. Do đó, 5 loại quả trên mâm tượng trưng cho ngũ hành, số 5 tượng trưng cho sự sống, sự đầy đủ, thể hiện ước muốn của người Việt Nam là sẽ đạt được ngũ phúc lâm môn: Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh. Không chỉ vậy, trong văn hóa phương Đông, không chỉ mâm ngũ quả mà nhiều quy luật tự nhiên khác cũng được gắn với chữ “ngũ” như: ngũ hành, ngũ cốc, ngũ quan, ngũ vị, ngũ tạng…

Còn một nguồn gốc nữa về mâm ngũ quả là trong kinh Vu-lan-bồn (Ullambana Sutra) do Phật thuyết cho Mục Kiền Liên về cách cứu mẹ ông khỏi kiếp ngạ quỷ, có nhắc đến việc chuẩn bị mâm ngũ quả dưới hình thức “trái cây năm màu” để cúng dường chư Tăng. Theo quan niệm nhà Phật thì trái cây 5 màu tượng trưng cho ngũ căn gồm: tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt).

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên Đán

Ngũ

Ngũ (五): là năm, là biểu tượng chung của sự sống.  Ngũ quả thể hiện được sự đầy đủ các loại trái cây trong đất trời dùng để thờ cúng. Trong sách Chiêm thư, người ta thường nhìn và mâm ngũ quả để dự đoán mùa màng trong năm được hay mất, dần dần về sau, mâm ngũ quả trở thành tượng trưng cho sự cầu thị được mùa của người nông dân.

Chọn 5 thứ quả theo quan niệm người xưa là ngũ hành ứng với mệnh của con người. Chọn số lẻ tượng trưng cho sự phát triển, sinh sôi.

Quả

Quả là biểu tượng cho sự sung túc với hình tượng mỗi quả là vũ trụ, bên trong quả có chứa hạt, tượng trưng cho sao, mang ý nghĩa sinh sôi trường tồn và tái sinh bất tận của sự sống.

Màu sắc

Màu sắc của các loại quả trên mâm ngũ quả thường tuân theo ngũ hành và có tính may mắn như: màu đỏ (may mắn, phú quý), màu vàng (sung túc)…

Hình dáng, cấu tạo, hương vị của quả

Các loại quả được chọn thường có hình dáng, cấu tạo gợi tả điều tốt lành, có vị ngọt, thơm, không đắng hoặc cay.

Do điều kiện địa lý tự nhiên của người Việt có sự khác biệt và thay đổi theo vùng miền nên mâm ngũ quả cũng được trình bày với các loại quả và hình thức khác nhau.

Vậy mâm ngũ quả miền Bắc có những quả gì?

Mâm ngũ quả của người miền Bắc thường gồm những loại quả phổ biến sau:

Chuối xanh: màu xanh của trái chuối tượng trưng cho hành Mộc, mang ý nghĩa như bàn tay ngửa để che chở đem lại sự bình an, sung túc, đùm bọc và gắn kết.

Lê: có vị ngọt thanh, ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ.

Lựu: lựu có nhiều hạt, tượng trưng cho con cháu đầy đàn.

Đào, mai: thể hiện sự thăng tiến.

Phật thủ: có hình dạng đặc biệt như những bàn tay của Phật, che chở bảo vệ cho gia đình.

Táo: táo tây, táo ta, táo tàu: tượng trưng cho sự phú quý, giàu sang.

Bưởi: bưởi căng tròn, mát lạnh, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn trong cuộc sống.

Cam, quất: Theo âm Hán của từ “quất” gần giống âm của từ “cát”. Bày quất trên mâm ngũ quả ý nghĩa mang lại sung túc, ăn nên làm ra, dồi dào sức sống.

Lê – ki – ma (trứng gà): ý là lộc trời cho.

Trong đó, chuối, bưởi, đào, hồng, quýt có thể thay thế bằng cam, táo, lê… Nói chung, người miền Bắc không có phong tục khắt khe về mâm ngũ quả và hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày được, miễn là có nhiều màu sắc.

Mâm ngũ quả miền Nam gồm những gì?

Mâm ngũ quả người miền Nam gồm các loại quả sau:

Dưa hấu: căng tròn, mát lạnh, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn trong cuộc sống.

Sung: thể hiện mong muốn có sự sung túc, tròn đầy, sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc.

Đu đủ: biểu tượng của đầy đủ, thịnh vượng.

Xoài: (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.

Ngoài ra còn có các loại qủa khác như: Mãng cầu Xiêm; Thơm/khóm (dứa); Dừa; Nho; Sa-pô-chê (Hồng xiêm); Thanh long. 

Khác với miền Bắc, các gia đình miền Nam thường kiêng kỵ kỹ lưỡng hơn khi bày mâm ngũ quả. Việc chưng trái có tên mang ý nghĩa xấu lên mâm ngũ quả của người miền Nam sẽ không có chuối vì phát âm như “chúi nhủi”, ngụ ý thất bại, không có cam vì “quýt làm cam chịu”, không có lê vì “lê lết”,  không có táo vì người Nam gọi táo là “bom”, không có lựu vì “lựu đạn”  và không có cả sầu riêng vì nặng mùi.

Không chỉ trong dịp Tết Nguyên Đán, đôi khi mâm ngũ quả cũng được sử dụng trong ngày cưới của người Việt. Khi nhà trai mang Lễ Vật sang nhà gái để xin rước cô dâu về, thường mang theo mâm ngũ quả được chuẩn bị rất kỹ càng với nhiều ý nghĩa thiêng liêng để ngầm mang lại điều tốt lành, hạnh phúc cho đôi trẻ.