Ý Nghĩa Của Mâm Ngũ Quả Ngày Tết / Top 12 Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 9/2023 # Top Trend

Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc gồm những loại gì và có ý nghĩa tượng trưng cho điều gì chắc hẳn là thắc mắc của rất nhiều người. Mâm ngũ quả ngày tết được xem là điều không thể thiếu trong các lễ vật dâng cúng tổ tiên đêm 30 tết.

Đây không chỉ thể hiện lòng kính trọng, tưởng nhớ và mong chờ ông bà đoàn tụ về ăn tết cùng con cháu mà còn là nét đẹp tâm linh ngày tết cổ truyền của người Việt Nam. Ở mỗi miền nước ta đều có những quan niệm riêng và cách bài trí mâm ngũ quả ngày tết khác nhau. Cùng chúng tôi khám phá mâm ngũ quả ngày tết của những người dân miền Bắc nước ta để tìm hiểu được những nét đẹp và quan điểm rất riêng

Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc

Mâm ngũ quả ngày Tết Miền Bắc nói chung thể hiện ý nghĩa lớn lao nhất chính là đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc, thể hiện lòng thành kính và tưởng nhớ đến tổ tiên cũng như những bậc đi trước. Ngoài ra, chúng cũng ẩn chứa ý nghĩa quan trọng là thành quả lao động của người dân sau một năm làm việc và sự báo cáo với các bậc cấp trên. Ngoài ra, tùy theo sự bày biện mâm và từng vùng miền khác nhau mà mâm ngũ quả còn chứa nhiều ý nghĩa khác nhau.

Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc hay của bất cứ miền nào cũng bao gồm 5 loại quả khác nhau với 5 màu sắc nổi bật khác nhau. 5 loại trái cây này tượng trưng cho 5 mong ước và 5 ý nghĩa riêng của từng vùng miền. Tuy nhiên chung quy lại chúng mang ý nghĩa tượng trưng cho 5 chữ Phú, quý, thọ, khang, ninh. Xét về nguồn gốc màu sắc thì 5 loại quả với 5 màu sắc khác nhau tượng trưng cho ý nghĩa nguồn của cải năm phương đưa về kính lên tổ tiên ông bà của mình. Ngoài ra, 5 loại màu của trái cây ở một số vùng còn tượng trưng cho các ngũ hành trong vũ trụ lần lượt là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Một điểm nhấn khác về ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc chính là chúng tượng trưng cho lịch sử tín ngưỡng dân tộc Việt Nam của ta. Ngày nay, tùy thuộc điều kiện mùa màng các loại trái cây sẵn có ở địa phương, tùy thuộc vào nét văn hóa vùng miền và đặc điểm quan niệm riêng mà mâm ngũ quả ngày tết được bày biện theo từng địa phương riêng có nét khác nhau.

Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc thường bao gồm các loại trái cây gồm chuối, tay phật, đu đủ, sung, cam, quýt chín, hồng, mận… Ý nghĩa của các loại quả này có thể hiểu lần lượt như sau.

Nải chuối xanh

Mâm ngũ quả ngày Tết Miền Bắc không thể thiếu nải chuối xanh. Đây là một trong những loại trái cây không thể nào thiếu trên mâm ngũ quả ngày tết của người miền bắc kể cả trong các dịp giỗ hoặc thờ cúng thông thường. Đây được xem là loại hoa quả chính không thể thiếu và là loại có ý nghĩa quyết định chủ lực trên bàn thờ.

Chuối là loại cây dễ sống, được trồng nhiều ở miền quê và rất thân thuộc với người dân miền Bắc. Nải chuối xanh tượng trưng cho bàn tay ngửa lên nên có ý nghĩa đem đến sự bình an, đa phúc lộc. Màu sắc của chuối biểu tượng cho mùa xuân và là sự tinh túy xanh ngát của đất trời.

Phật thủ (hoặc bưởi)

Loại quả này cũng được bày chính giữa mâm như “con át chủ bài” cho toàn mâm ngũ quả. Ý nghĩa của loại trái cây này là người dâng lên cầu mong trời phật ban lộc, ban sự may mắn bình cho gia đình và những người thân yêu của mình.

Hai loại quả này là những loại quả tiếp theo không thể thiếu trên mâm ngủ quả ngày tết có ý nghĩa biểu tượng cho sự đầy đủ, sung tung mà người dâng muốn những bậc trên che chở và mang tới cho gia đình mình. Ngoài ra họ cũng mong tránh xa được sự khó khăn, bần hàn.

Cam, quýt, hồng, mận

Những loại quả này có thể thay thế cho nhau tùy thuộc theo mùa có loại quả nào thì người ta sẽ sử dụng loại quả đó. Những loại quả nhỏ có màu sắc tươi sáng này tượng trưng cho ý nghĩa no đủ và hạnh phúc.

Cách bày mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc

Cách trình bày mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc sao cho đúng theo ý nghĩa và phong tục xưa nay của người dân. Loại dĩa mà người dân miền bắc thường dùng là loại mâm tròn tượng trưng cho sự no đủ, sung túc mà họ mong muốn có được thông qua hình dáng của chiếc đĩa. Các loại trái cây được bày biện như sau:

Đầu tiên nải chuối xanh sẽ được đặt ngay chính giữa mâm làm chủ chốt và nâng đỡ cho tất cả các loại trái cây còn lại. Loại này cũng được bỏ dưới cùng trong tất cả các loại chuối xanh. Bàn tay tượng trưng này giúp che chở nâng đỡ và hứng lấy những gì tinh túy nhất của mùa xuân để đọng lại quả ngọt cho gia đình gia chủ.

Thứ hai, có thể là phật thủ màu vàng hoặc bưởi để thay thế nếu không có chuối hoặc được đặt cùng với chuối. Loại này tượng trưng cho hành thổ nên sẽ được đặt chính giữa mâm trong lòng của nải chuối một cách trang trọng, chỉnh chu và hết sức cẩn thận. Loại này có màu vàng hoặc vàng sẫm với các múi chụm lại nhau như bàn tay phật. Chính vì vậy những gia đình nào theo đạo thì nhất quyết không thể thiếu loại trái cây này. Loại trái cây được gọi là bàn tay phật này có ý nghĩa mang theo niềm cầu mong được bàn tay Phật trời ban phúc lộc. Trong trường hợp không có bàn tay phật thì có thể sử dụng quả bưởi để thay thế với ý nghĩa tương tự như phật thủ.

Thứ ba, các loại quả nhỏ còn lại có màu đỏ, hồng hoặc các màu sắc tươi sáng sẽ được bày biện tiếp theo xung quanh phía xung quanh hoặc được để giữa các quả chuối. Các loại cây cụ thể gồm: Loạt trái cây có màu đỏ ứng với mùa hạ thuộc hành hỏa (cam, quýt chín, trứng gà, quả hồng, quả ớt sừng…); tiếp theo là loạt trái cây có màu ứng với hành kim tượng trưng cho mùa thu có màu trắng như quả mận trắng hoặc quả đào. Cuối cùng là loạt quả có màu đen hoặc màu sậm tối tượng trưng cho hành thủy của mùa đông như mận, hồng xiêm…. Tất cả những loại quả này không bắt ép phải tuân thủ theo tuần tự nào mà có thể trình này tuần tự xung quanh và người bày phải tạo được hình tháp sao cho trông tròn địa và đẹp mắt nhất thì đạt.

Alonhadat theo TẠP CHÍ SHTT

Mâm ngũ quả ngày Tết tượng trưng cho ước muốn của gia chủ trong năm mới. Theo thời gian, dù có nhiều thay đổi về văn hoá nhưng tập tục này vẫn lưu truyền trong gia đình Việt bởi ý nghĩa nhân văn của nó.

Mâm ngũ quả sẽ có 5 loại quả với 5 màu sắc khác nhau, tượng trưng cho quy luật đất trời theo ngũ hành Kim (màu trắng), Mộc (màu xanh), Thủy (màu đen), Hỏa (màu đỏ), Thổ (màu vàng). Bên cạnh đó, “ngũ” còn tượng trưng những ước nguyện của gia chủ về một cuộc sống sung túc, viên mãn: Phúc (may mắn); Quý (Giàu có, sang trọng), Thọ (sống lâu), Khang (khỏe mạnh), Ninh (bình yên).

Từ Bắc vào Nam, các loại trái cây dùng để bày trên mâm ngũ quả đa dạng, với biểu tượng về điều ước của gia đình, mang những màu sắc chung như xanh lá (cân bằng, bình yên), đỏ, cam (may mắn), vàng (phát tài lộc). Mâm ngũ quả truyền thống có các loại quả như: Chuối xanh – Tượng trưng cho gia đình sum vầy, quây quần, đầm ấm, bao bọc và chở che; Phật thủ xanh – bàn tay phật che chở cho cả gia đình; Bưởi vàng – Cầu ước sự an khang, thịnh vượng; Thanh long đỏ – Rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc; Đu đủ vàng- Thịnh vượng, đủ đầy.

Ở mỗi vùng, người dân lại có phong tục chọn các loại quả, bài trí mâm khác nhau tuỳ thuộc vào khí hậu, sản vật, quan niệm từng địa phương.

Đặc trưng mâm ngũ quả từng vùng miền

Chị Trần Ngân, 40 tuổi, Hà Nội là người tỉ mỉ trong việc bày biện mâm ngũ quả ngày Tết. Giống như đa phần người miền Bắc, chị coi trọng sự hòa hợp về âm dương ngũ hành.

Bởi vậy, chị thường lựa chọn những loại quả mang màu sắc theo nguyên tắc ngũ hành, dễ thấy là: kim – trắng (lê), mộc – xanh (chuối, dừa), thủy – đen (măng cụt, hồng xiêm), hỏa – đỏ (hồng, táo), thổ – vàng (đu đủ, cam, xoài).

Trước hết, nải chuối đặt ở dưới cùng đỡ lấy toàn bộ loại quả khác. Chính giữa nải chuối xanh thẫm có thể là trái bưởi tròn căng mọng, phật thủ có màu vàng tươi. Những quả nhỏ hơn như cam, quất, hồng màu đỏ, cam… sẽ xếp xen kẽ xung quanh. Gia chủ bài trí tinh tế, chi tiết giữa màu sắc, kích thước loại quả sẽ mang lại sự hài hòa, giống như lời mong ước bình an, suôn sẻ, phát lộc, may mắn trong năm mới.

Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn ” Cầu sung vừa đủ xài” với ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Mâm ngũ quả miền Nam chủ yếu mang sắc xanh, tránh những loại quả như chuối vì cách phát âm gần giống “chúi nhủi”, không phất lên được; hay cam, quýt sẽ dễ liên tưởng tới “quýt làm cam chịu”.

Bên cạnh đó, nhiều gia đình còn bày thêm quả thơm (dứa) màu vàng để cầu ước cho một năm con cháu đầy nhà, cầu ước nhiều may mắn với một cặp dưa hấu xanh vỏ, đỏ lòng. Về cách bài trí, mâm ngũ quả người miền Nam thể hiện rõ tính bình dị, dân dã.

Nếu mâm ngũ quả 2 miền Nam Bắc có sự khác biệt thì mâm ngũ quả miền Trung lại có sự giao thoa của 2 vùng này. Các loại quả thường dùng: chuối, bưởi, xoài, dưa hấu, cam, táo, nho, sung, dứa, mãng cầu… Cách bày đơn giản theo hình thức quả to, nặng đặt ở dưới làm đế, tiếp đó là những quả có trọng lượng nhỏ chèn bên trên hoặc xen kẽ vào chỗ trống.

Với nhịp sống hiện đại, mâm ngũ quả có biến tấu bên cạnh bày biện những loại quả truyền thống. Chủ nhà thêm một số loại trái cây mới, gắn thêm hoa, bày theo lon nước trái cây với bao bì màu đẹp, bắt mắt.

Chị Nguyễn Thu Hà, 38 tuổi, Hà Nội cho biết, năm nay chị sẽ chọn chanh leo bày biện trong mâm ngũ quả. Màu vàng của quả tượng trưng cho tài lộc, lành tính, không kỵ với tuổi nào. Vỏ màu hồng của sản phẩm tượng trưng cho sung túc, no đủ. Bên cạnh hình thức đẹp, đây là trái cây có giá trị dinh dưỡng cao với sức khỏe.

Mùa xuân không phải mùa chanh leo, người tiêu dùng có thể chọn sản phẩm nước ép từ loại quả này để thay thế.

Lê Nguyễn

Mâm ngũ quả 3 miền Bắc – Trung – Nam đều có cách sắp xếp và ý nghĩ khác nhau.

Theo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật chất đều được tạo nên bởi 5 yếu tố ban đầu gồm: kim loại (kim), gỗ (mộc), nước (thủy), lửa (hỏa) và đất (thổ) – gọi là ngũ hành. Tư tưởng này đã xâm nhập sâu sắc vào đời sống văn hóa của các dân tộc phương Đông, trong đó có người Việt – được thể hiện ở mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán.

Con số 5 – “ngũ” – tương ứng với ngũ hành, là một con số rất tốt trong quan niệm phong thủy thể hiện sự phát triển bền vững, mạnh mẽ. Chính vì vậy, mâm ngũ quả trên bàn thờ nhằm thể hiện mong muốn âm dương hòa hợp, sinh sôi nảy nở, phát triển.

Theo quan niệm của nhân gian thì “Ngũ quả” chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trời. Ông cha ta chọn 5 loại trái cây để cúng đêm giao thừa là ngụ ý rằng: Những sản vật này đựơc kết tinh từ công sức, mồ hôi, nước mắt của con người lao động, kính dâng lên đất trời, thần thánh trong giờ phút linh thiêng của vũ trụ vạn vật sinh tồn.

Đã gọi là ngũ quả thì phải có đủ năm loại quả. Nhưng tùy theo quan niệm của từng vùng, từng địa phương và do mùa xuân hoa trái khác nhau, nên mâm ngũ quả cũng khác nhau như: chuối, bưởi, phật thủ, dưa hấu, cam, quýt, dừa, na, hồng xiêm, táo…

Mâm ngũ quả của người miền Bắc

Mâm ngũ quả miền Bắc thường có 5 loại chính như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt… Cách trình bày truyền thống là chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng. Các loại quả bày xung quanh. Những chỗ còn trống cài xen kẽ quýt vàng, táo xanh, hoặc những quả ớt chín đỏ.

Do hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày biện nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả”.

Một số mâm ngũ quả đơn giản của người miền Bắc

Người miền Nam

Với triết lý “cầu vừa đủ xài sung túc”, người miền Nam chuộng 5 loại quả: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Trước tiên ba loại quả có hình dáng to và trọng lượng nặng là đu đủ, dừa, xoài đặt lên mâm trước để lấy thế; sau đó, bày những quả khác chèn lên, để tạo thành một ngọn tháp.

Người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt, như:

– Chuối: Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.

– Lê, táo (bom): Lê lết, đổ bể, dễ thất bại.

– Cam, quýt: Quýt làm cam chịu.

Mâm ngũ quả của người miền Nam (Ảnh: Internet)

Người miền Trung

Mâm ngũ quả của người miền Trung hầu như không kiêng loại quả nào vì tên gọi hay hương vị của chúng, miễn là trên mâm phải có nhiều màu sắc, tươi ngon, có sẵn theo mùa. Thông thường là các loại quả đắt tiền được sắp xếp cầu kỳ.

Mâm ngũ quả thường được xếp hình tháp hoặc hình long phụng với cặp dưa đặt hai bên. Ngoài ra còn có rất nhiều loại hoa trái của quê hương được xếp bên cạnh.

Mâm ngũ quả của người miền Trung hầu như không kiêng loại quả nào vì tên gọi hay hương vị của chúng, miễn là trên mâm phải có nhiều màu sắc, tươi ngon, có sẵn theo mùa.

Ý nghĩa các loại quả

Chuối: Tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che (theo quan niệm của người miền Bắc).

Phật thủ: Bàn tay Phật che chở cho cả gia đình.

Bưởi: Mong muốn an khang, thịnh vượng.

Cam, quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt.

Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.

Đào: Thể hiện sự thăng tiến.

Táo: Phú quý, giàu sang.

Thanh long: Rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.

Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn.

Quả trứng gà: Lộc trời cho.

Sung: Gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền bạc.

Đu đủ: Thịnh vượng, đủ đầy.

Xoài (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.

Cách chọn một số loại quả trong mâm ngũ quả:

– Chuối xanh: Thường, chuối phải là nải chuối còn xanh, tượng trưng cho mệnh Mộc. Mang ý nghĩa như bàn tay ngửa che chở đem lại sự bình an, sung túc, đùm bọc và gắn kết. Chính việc nải chuối nâng đỡ các loại quả khác trong mâm ngũ quả đã nói lên điều đó.

– Quất chín: Thể hiện sự sung túc, ăn nên làm ra và dồi dào sức sống.

– Bưởi: Tượng trưng cho phúc lộc và viên mãn. Được đặt trên nải chuối xanh.

– Quả sung: Mong muốn có sự sung túc, sung mãn về sức khỏe hoặc tiền bạc.

– Quả đu đủ: Biều tượng của đầy đủ, thịnh vượng.

– Phật thủ: đặt ở trung tâm và nơi cao nhất trong mâm ngũ quả. Đây là loại quả dùng để thờ Phật và gia tiên vì có mùi thơm lâu, lưu giữ thần phù hộ cho gia chủ.

Theo Ngọc Lan (Tổng hợp) (Khám phá)

1. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày tết

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trên bàn thờ Gia Tiên ngày tết của người Việt Nam. Việc chuẩn bị mâm ngũ quả giúp cho bàn thờ gia tiên được tươm tất và đầy đủ. Ngoài ra, nó còn thể hiện được tấm lòng hiếu thảo của con cháu dành cho ông bà tổ tiên của mình với mong ước được tổ tiên phù hộ cho năm mới, mọi khởi đầu mới sẽ được tốt đẹp. Chính vì thế mà mọi nhà ai nấy cũng đều chuẩn bị cho mình một mâm ngũ quả thật đẹp mắt và hoàn hảo nhất.

Theo phong thủy của người Việt, thì con số 5 là tượng trưng cho ngũ hành cấu thành vũ trụ. Còn nếu theo chủ nghĩa duy vật thì có 5 yếu tố tạo nên vật chất, đó là kim loại – kim, gỗ – mộc, nước – thủy, lửa – hỏa, đất – thổ, tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: “Giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên”. Và đối với người Việt, con số 5 thể hiện rõ nhất trong mâm ngũ quả ngày tết. Màu xanh là hành mộc, vàng là hành thổ, đỏ là hành hỏa, trắng là hành kim, sẫm đen là hành thủy.

Mâm ngũ quả ngày tết bao gồm 5 loại quả khác nhau, tượng trưng cho 5 loại trái cây của đất trời. Sở dĩ chọn số 5 là vì từ xưa ông cha ta đã quan niệm Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh là những điều quý giá và luôn mong mỏi đạt được 5 điều này trong năm mới. Con số 5 là một con số tốt vì theo quan niệm xưa số chẵn là âm, số lẻ là dương tức là con số ngũ hành. Bên cạnh đó, mâm ngũ quả còn là biểu tượng của âm dương hòa hợp, của sự phát triển mạnh mẽ.

Từ xưa đến nay, ông bà ta vẫn luôn chuẩn bị một mâm ngũ quả thật tươm tất để bày trí lên bàn thờ gia tiên. Để có được những quả ngọt, căng tròn, xanh mướt là cả một quá trình lao động hăng say và vất vả. Nay được dâng lên tổ tiên thần vật linh thiêng đó là kết quả của cả quá trình lao động nhằm mong rằng tổ tiên sẽ phù hộ cho cả gia đình được bình an và may mắn.

2. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp theo phong tục 3 miền Bắc – Trung -Nam 2.1 Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Mỗi vùng miền sẽ có những phong tục và tập quán khác nhau, và trong cách trưng bày, trang trí ngày tết cũng không ngoại lệ. Mâm ngũ quả của gia đình miền Bắc thường có năm loại: chuối xanh, bưởi (hoặc phật thủ), đào, hồng và quýt. Quả chuối xanh tượng trưng cho hành Mộc là trọng tâm của mâm ngũ quả. Nải chuối có hình giống bàn tay ngửa lên để che chở, bảo vệ cũng như đem lại phúc lộc cho gia chủ. Nải chuối đặt bên dưới để làm điểm tựa, phía trên nải chuối sẽ là buởi. Xung quanh đặt hồng, đào và quýt đan xen sao cho nhìn đẹp mắt.

Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc

Có một điều các bạn cần lưu ý đó là khi mua hoa quả về trưng tết, không cẩn phải rửa lại mà chỉ cần lấy khăn giấy ẩm lau qua cho sạch là được. Vì khi đem đi rửa, quả sẽ còn đọng nước nên mau bị héo và úng.

2.2 Cách bày mâm ngũ quả miền Nam gồm những gì ?

Mâm ngũ quả ngày tết của người miền Nam khá khác với miền Bắc. Người miền Nam bày biện mâm ngũ quả theo phát âm của từng trái làm sao để có thể đạt: cầu, sung, vừa, đủ, xài (dùng) tương ứng với năm loại quả là: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Bên cạnh đó, đế được tạo nên từ ba quả dứa (quả thơm) mang lại cảm giác chắc chắn. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp như sau: Để xoài, dừa, đu đủ lên phía trước rồi bày các loại quả còn lại lên phía trên để tạo thành hình ngọn tháp nhỏ. Các bạn muốn mâm ngũ quả đẹp thì nên chọn đu đủ vừa chín tới, có màu xanh lẫn màu vàng, xoài chín màu vàng, trái sung lựa màu đỏ nhẹ và mãng cầu có dáng đẹp.

2.3 Cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung

Khác với miền Bắc và Nam, dải đất miền Trung bày trí đơn giản hơn, theo hình thức quả to, nặng đặt ở dưới làm đế, những quả có trọng lượng nhỏ chèn bên trên hoặc xen kẽ vào chỗ trống. Họ không chú trọng phải có một mâm ngũ quả cầu kỳ mà chủ yếu dâng sự thành tâm, mâm cúng dựa vào trái cây có theo mùa.

Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung

Cách làm mâm ngũ quả cũng khá đơn giản, nhưng nếu các bạn ở miền Bắc thì cần lưu ý phải bày mâm ngũ quả số lẻ vì sẽ tượng trưng cho sự sinh sôi, nãy nở và phát triển. Còn ở miền Trung và miền Nam thì sẽ thoải mái hơn, họ không quan trọng số lẻ hay chẵn nữa. Tuy nhiên, mâm ngũ quả chỉ được bày quả, không đặt thêm hoa hay bất cứ thực phẩm nào.

3. Ngoài chưng mâm ngũ quả ngày Tết, cần bài trí bàn thờ ra sao?

Khi ngày tết sắp đến, các gia đình không chỉ quan tâm đến việc mua và bày trí mâm ngũ quả mà còn phải lưu ý đến việc trang trí trên cả bàn thờ gia tiên. Các gia đình cần chuẩn bị 2 cây đèn dầu hoặc nến để tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời, và cũng là để khi khách đến để đốt hương cho ông bà tổ tiên. Ngoài ra, cần chuẩn bị 2 bình hoa, 1 bình là hoa tươi nhằm dâng lên hương thơm và 1 bình hoa còn lại là cậy vàng cây bạc.

Lưu ý: 2 bình hoa nên đặt ở phía trong 2 cây đèn nhằm tăng thêm sinh khí cho bàn thờ gia tiên. Khi thắp đèn lên sẽ tỏa ra một nguồn năng lượng ấm áp giúp xua đuổi được tà khí trong nhà.

Ngoài các lễ vật trên, thì trên bàn thờ cũng cần phải có các loại đồ thờ cúng khác như mâm bồng thờ, ống đựng hương, bình rượu,…Tùy theo phong tục của mỗi miền thì sẽ có quan niệm trình bày khác nhau. Do vậy mà đồ cúng trên bàn thờ gia tiên của mỗi miền cũng sẽ không giống nhau. Nhưng có một điểm chung của cả ba vùng miền đó là đều sẽ có 3 chén rượu, 3 chén nước và hương cùng với hoa tươi.

Và một điều mà các bạn cần lưu ý nữa là, khi chọn mua hương để đốt vào ngày Tết nên chọn hương có mùi thơm nhẹ vì sẽ tạo không khí dễ chịu và xua đuổi được tà khí trong nhà. Các bạn có thể mua loại nhang vòng để đốt được lâu hơn và đỡ tốn thời gian. Còn đối với hoa, các bạn nên chọn hoa tươi, có màu sắc rực rở nhìn đẹp mắt và có thể trưng được lâu trong những ngày Tết. Tránh việc mua hoa giả để trang trí bàn thờ gia tiên vào ngày tốt vì sẽ không mang lại may mắn cho cả gia đình.

Trang trí bàn thờ gia tiên vào ngày tết cổ truyền

Việc nên cắm bao nhiêu bông hoa trên bàn thờ cũng là điều đáng lưu ý. Theo quan niệm xưa thì tránh cắm số chẳn và số lẻ 7 vì đó là đềm không may. Ngoài ra, cũng không nên cắm hoa ly, cúc vạn thọ, mẫu đơn, nhài hay râm bụt trên bàn thờ ngày tết và cũng không được trang trí những vật không tịnh lên bàn thờ gia tiên.

Khi sắp xếp bàn thờ ngày Tết các bạn cũng cần lưu ý, trước tiên nên lấy nước sạch lau cho bàn thờ để chuẩn bị đón năm mới. Đối với di ảnh của tổ tiên nên đặt ở phía trong cùng. Còn ở phía trước của bàn thờ sẽ đặt bát hương, lưu ý nên lấy hết chân nhang của năm cũ đi đốt. Hai bên bàn thờ các bạn đặt đèn, đỉnh đồng và các đế đỡ đồ thờ cúng. Vị trí xếp mâm ngũ quả sẽ là trước di ảnh và sau bát hương và bình hoa cũng tương tự như vậy. Đây là quy tắc bắt buộc khi sắp xếp bàn thờ Tết mà các bạn nên biết. Điều kiêng kỵ nhất khi sắp xếp bàn thờ đó là tùy tiện xê dịch vị trí của bát hương.

Ngày Tết, cho dù ở thành thị hay thôn quê, giàu sang hay nghèo khó, trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách, hầu như nhà nào cũng trưng một mâm ngũ quả, và cố thể hiện sao cho vừa đẹp mắt vừa hàm ý những điều ước nguyện của gia chủ.

Gọi là ngũ quả nhưng thật ra chẳng ai rõ quy định là những loại quả gì mà tùy từng địa phương với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà người ta chọn ra các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.

Tuy nhiên, dù là loại quả gì, mâm ngũ quả vẫn mang một ý nghĩa chung: dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự. Mỗi loại quả đều có mùi vị, màu sắc riêng và cũng mang những ý nghĩa nhất định.

Nếu căn cứ theo màu sắc trong triết lý phương Đông thì mâm ngũ quả phải có 5 loại quả với 5 màu khác nhau:

Đầu tiên là chuối xanh – ứng với mùa Xuân (hành mộc). Nải chuối như bàn tay ngửa, hứng lấy những gì tinh túy nhất của mùa Xuân để đọng thành quả ngọt; nó còn có ý nghĩa che chở, bảo bọc.

Thứ hai là quả Phật thủ màu vàng – tượng trưng hành thổ nên được đặt ở giữa, trong lòng nải chuối. Phật thủ là loại quả có mười cánh múi chụm lên như 10 ngón tay nên dân gian gọi là tay Phật. Phật thủ được trưng lên bàn thờ với niềm cầu mong được bàn tay Phật trời ban phúc lộc. Nếu không tìm được Phật thủ, có thể thay bằng quả bưởi chín vàng, cũng mang ý nghĩa tương tự.

Tiếp theo, ba loại quả khác có các màu đỏ (ứng với mùa Hạ – hành hỏa) như ớt sừng, cam-quýt chín, trứng gà, hồng…; màu trắng (ứng với mùa Thu – hành kim) như roi, đào; màu đen (ứng với mùa Đông – hành thủy) như mận, hồng xiêm…

Mâm ngũ quả làm cho quang cảnh Tết và không gian thờ cúng thêm ấm áp, rực rỡ mà hài hòa; thể hiện sinh động ý nghĩa triết học-tín ngưỡng-thẩm mỹ, đồng thời cũng chứa đựng ước vọng của con người.

Tuy mỗi miền mỗi khác, nhưng tựu trung, mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết vẫn là nơi hội tụ của hồn quả, hương cây, của nếp văn hóa dân tộc và của ý nguyện cầu hòa, an, đủ của người dân Việt.

Nếu như ở miền Bắc, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày lên bàn thờ, kể cả quả ớt mang vị cay đắng, miễn sao mâm ngũ quả trông đẹp mắt là được; thì người miền Nam lại có sự kiêng cữ. Mâm ngũ quả của người miền Nam không bao giờ có chuối, vì loại quả này tên gọi có âm giống từ “chúi” thể hiện sự nguy khó. Quả cam cũng không được có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì câu “quýt làm cam chịu.”

Do trái cây ngày càng nhiều, loại nào cũng ngon, bổ nên để thể hiện cao nhất lòng hiếu thảo đối với tổ tiên, đồng thời cũng nhằm thể hiển tính trình bày mỹ thuật trong con mắt thẩm mỹ độc đáo của nhân dân, nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn, và người ta cũng không câu kệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả. Nhiều hơn, nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả” và, dù đựng trong đĩa cũng vẫn gọi theo xưa là “mâm.” Bởi đó là một “sản phẩm văn hóa” đã xác lập trong quá trình lịch sử lâu dài, được khuôn đúc theo quan niệm về “bộ ngũ hoàn hảo.”

Chưng bày mâm ngũ quả trên bàn thờ của gia đình trong những ngày Tết mang ý nghĩa giữ gìn bản sắc văn hóa độc đáo của dân Việt. Chính vì vậy, người dân Việt dù ở phương trời nào, đến ngày Tết cổ truyền vẫn không bỏ qua tục lệ này, như một sự nhắc nhở, cho bản thân và cho con cháu, về cội nguồn của mình.

Ý nghĩa của một vài loại hoa quả thường được bày trên mâm ngũ quả:

– Lê (hay mật phụ), ngọt thanh ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ – Lựu, nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống – Đào thể hiện sự thăng tiến – Mai, do điển phiếu mai, con gái phải có chồng, hạnh phúc, không cô đơn – Phật thủ giống như bàn tay của Phật, chở che cho con người – Táo (loại trái to màu đỏ tươi) có nghĩa là phú quý – Hồng, quýt rực lên màu sắc mạnh mẽ, tượng trưng cho sự thành đạt – Thanh long – ý rồng mây gặp hội – Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn – Nải chuối như bàn tay ngửa, hứng lấy nắng sương đọng thành quả ngọt và che chở, bảo bọc – Quả trứng gà có hình trái đào tiên – lộc trời – Dừa có âm tương tự như là “vừa,” có nghĩa là không thiếu – Sung gắn với biểu tượng sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc – Đu đủ mang đến sự đầy đủ thịnh vượng – Xoài có âm na ná như là “xài”, để cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn./.