Gai mâm chày khớp gối là hiện tượng bất thường xuất hiện ở bề mặt mâm chày. Tình trạng này xuất hiện khi lớp sụn bên ngoài mâm chày bị bào mòn dẫn đến hình thành các gai xương, gây đau nhức và khó chịu.
Gai mâm chày khớp gối là bệnh gì?
Dựa vào cấu tạo giải phẫu khớp gối, mâm chày là phần xương xốp nằm đầu trên xương chày, được bao bọc bởi lớp sụn khớp gối. Bộ phận này đóng vai trò quan trọng trong việc chịu tải trọng của cơ thể. Đồng thời giúp khớp gối hoạt động trơn tru và linh hoạt hơn khi thực hiện các động tác co duỗi, gập gối hoặc đi lại.
Tuy nhiên, việc thường xuyên lặp hoạt động ở khớp gối có thể là nguyên nhân khiến mâm chày dễ bị tổn thương. Nếu không phát hiện và khắc phục kịp thời, có thể khiến phần sụn bao bọc bên ngoài bị ảnh hưởng.
Lâu dần, xương sụn bị bào mòn bắt buộc phải mang canxi từ bên ngoài đến bù đắp. Phần canxi không được chuyển hóa hết sẽ lắng đọng và hình thành gai xương trên bề mặt mâm chày ở khớp gối. Khi đó, bệnh gây đau nhức và xuất hiện tiếng kêu lục cục, lạo xạo tại khớp gối mỗi khi người bệnh cử động hoặc đi lại.
Triệu chứng bệnh gai mâm chày khớp gối
Khi gặp phải các biểu hiện sau đây, bệnh nhân có thể mắc phải bệnh gai mâm chày khớp gối, cần thăm khám sớm.
Đau nhức ở khớp gối hoặc xung quanh gối: Khi các mấu xương hình thành ở mâm chày, người bệnh thường có cảm giác đau nhức ở khớp gối. Cơn đau có thể lan rộng sang vùng xung quanh khớp gối gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đứng hoặc đi lại. Thông thường, đau có dấu hiệu thuyên giảm khi bệnh nhân nghỉ ngơi và tăng dần lên mỗi khi người bệnh di chuyển hoặc vận động. Đặc biệt, đau nhức dữ dội khi bệnh nhân leo cầu thang hoặc tham gia các môn thể thao yêu cầu vận động mạnh.
Sưng khớp gối: Gai xương hình thành có thể đâm hoặc chèn ép và rễ dây thần kinh và các cơ quan quanh khớp gối dẫn đến tình trạng sưng tấy. Hiện tượng này nếu khôn g được kiểm soát và khắc phục kịp thời có thể chuyển thành viêm.
Phát ra tiếng kêu lạo xạo, lục cục ở khớp gối khi hoạt động: Thông thường, triệu chứng khớp gối phát ra tiếng kêu mỗi khi hoạt động thường gặp ở bệnh nhân bị thoái hóa khớp gối. Tuy nhiên, người bị gai mâm chày khớp gối cũng có thể gặp phải hiện tượng này. Nguyên nhân dẫn đến vấn đề này chủ yếu là do gai xương mọc trên mâm chày cọ sát vào các khớp xương tạo thành.
Co cứng khớp gối: Ngoài các triệu chứng nêu trên, người bị gai mâm chày khớp gối thường gặp phải biểu hiện co cứng ở khớp gối, gây khó khăn trong việc đi lại và thực hiện các động tác gập, duỗi. Triệu chứng co cứng khớp thường diễn ra vào buổi sáng, sau khi người bệnh thức dậy. Biểu hiện này thường thuyên giảm sau khi người bệnh xoa bóp hoặc vận động nhẹ.
Nguyên nhân hình thành gai mâm chày khớp gối
Theo các chuyên gia khoa xương khớp, gai mâm chày khớp gối nói riêng hay gai khớp gối nói chung hình thành chủ yếu là do thoái hóa khớp theo thời gian gây nên. Khi sụn bị thoái hóa, các bề mặt của nắp đầu gối (xương bánh chè), xương ống chân (xương chày) và xương đùi va chạm gây áp lực lên nhau. Lúc này, một loạt phản ứng của tế bào sụn khớp xảy ra khiến bề mặt sụn ở xương mâm chày bị tổn thương và hao mòn dần.
Theo cơ chế tự bù đắp, một lượng canxi sẽ được trích ra và chuyển đến tại vị trí này để tạo ra sụn mới và giúp chữa lành tổn thương ở khớp gối. Tuy nhiên, trong quá trình đối phó sự mất ổn định của khớp, nếu canxi không chuyển hóa hết mà lắng đọng tại khớp xương có thể gây hình thành các mấu gai.
Ngoài nguyên nhân trên, gai mâm chày khớp gối xảy ra cũng có thể do chấn thương ở khớp gối gây ảnh hưởng đến xương bánh chè. Thông thường, xương bánh chày bị vỡ có thể khiến bề mặt mâm chày bị tổn thương. Về cơ cơ chế hình thành, quá trình xuất hiện gai xương do chấn thương tương tự như bệnh thoái hóa khớp gối.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gai mâm chày khớp gối
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như:
Yếu tố di truyền: Theo một số nghiên cứu, những đối tượng gia đình có tiền sử mắc bệnh gai xương thường có khả năng mắc bệnh cao hơn những người khác.
Tuổi tác: Hầu hết mọi người đều có thể mắc bệnh gai xương. Tuy nhiên, tuổi tác càng lớn, khả năng mắc bệnh càng cao
Thừa cân, béo phì: Chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng cao chính là nguyên nhân làm tăng áp lực lên lên khớp gối khiến khớp gối dễ bị tổn thương và hình thành gai xương
Thói quen sống và sinh hoạt: Thường xuyên quỳ hoặc ngồi xổm góp phần làm tăng khả năng bào mòn sụn ở khớp gối, gây hình thành gai xương.
Thiếu hụt chất dinh dưỡng: Một số bằng chứng cho thấy, việc thiếu hụt chất dinh dưỡng do chế độ ăn không đảm bảo có thể là yếu tố nguy cơ thúc đẩy hình thành gai xương ở mâm chày đầu gối.
Biến chứng gai mâm chày khớp gối
Theo các chuyên gia, khi phần sụn trong khớp gối tiếp tục bị bào mòn theo thời gian, số lượng và kích thước của các gai xương sẽ phát triển và tăng dần lên. Nếu tình trạng này không được kiểm soát tốt, bệnh có thể gây đau nhức dữ dội và làm giảm đáng kể khả năng vận động của khớp gối.
Bên cạnh đó, gai xương còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm khớp. Ở những đối tượng mắc bệnh nặng, bệnh thường làm mất sức mạnh ở cơ đùi (cơ tứ đầu và gân kheo) và gây rối loạn chức năng khớp gối. Lâu dần, người bệnh có thể rơi vào tình trạng mất khả năng vận động, nghiêm trọng hơn là bại liệt, tàn phế vĩnh viễn.
Làm thế nào được chẩn đoán gai mâm chày khớp gối?
Gai mâm chày khớp gối thường có triệu chứng giống các bệnh lý xương khớp khác. Vì vậy, để chẩn đoán bệnh chính xác, ngoài việc đánh giá triệu chứng sưng tấy và đau, bác sĩ còn yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số thủ thật khác.
Chụp X – quang là một trong biện pháp chẩn đoán gai xương khớp được sử dụng phổ biến hiện nay. Thủ thuật chẩn đoán hình ảnh này giúp bác sĩ kiểm tra cấu trúc khớp gối. Bên cạnh đó, dựa vào hình ảnh X – quang, nhân viên y tế có thể đánh giá mức độ tổn thương ở sụn khớp và xác định mức độ mà các gai xương đã hình thành trên bề mặt khớp.
Điều trị gai mâm chày khớp gối bằng cách nào?
Hầu hết các trường hợp bị gai xương ở mâm chày khớp gối đều cảm thấy khó khăn trong việc di chuyển và vận động. Vì vậy, để khắc phục tình trạng đau và khó chịu này, người bệnh cần phát hiện và điều trị sớm.
Kiểm soát triệu chứng gai mâm chày khớp gối bằng thuốc
Người bệnh có thể sử dụng loại thuốc sau đây để kiểm soát triệu chứng bệnh:
Thuốc giảm đau: Diclofenac, Efferangan Codein và Aspirin. Các loại thuốc này được sử dụng trong trường hợp đau cấp tính.
Thuốc kháng viêm không chứa steroid: Có tác dụng chống viêm và giảm đau, sưng ở khớp gối
Lưu ý: Thuốc có tác dụng cải thiện triệu chứng bệnh trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, người bệnh không nên lạm dụng. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng tránh tác dụng phụ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Cải thiện gai mâm chày khớp gối bằng vật lý trị liệu
Bên cạng dùng thuốc giảm đau và kháng viêm, bệnh nhân cũng có thể kết hợp song song phương pháp vật lý trị nhằm giúp giảm đau và co cứng khớp. Từ đó giúp duy trì khả năng vận động của khớp gối.
Chườm nóng: Cách làm này giúp thúc đẩy tuần hoàn, tăng cường lưu thông máu đến các khớp xương. Từ đó giúp cung cấp dưỡng chất nuôi dưỡng và chữa lành tổn thương ở các khớp. Hơn nữa, chườm nóng còn giúp giảm đau và sưng ở khớp gối.
Chiếu tia hồng quang: Phương pháp chiếu tia hồng quang được xem là một trong những cách giúp làm giảm đáng kể triệu chứng bệnh gai mâm chày khớp gối. Biện pháp này giúp kháng khuẩn và tăng cường tuần hoàn máu nhờ sức nóng phát ra từ tia hồng quang. Khi đó, người bệnh sẽ cảm giác dễ chịu, hiện tượng đau nhức và co cứng thuyên giảm nhiều.
Sóng vi ba: Là một trong những phương pháp vật lý sử dụng bức xạ có tần số cao nhằm giúp lưu thông máu, giảm đau và tiêu viêm. Không những thế, sóng vi ba còn trực tiếp tác động đến phần xương và sụn bị tổn thương. Từ đó giúp chữa lành và thúc đẩy tốc độ bình phục bệnh.
Bài tập thể dục: Tập thể dục cũng được xem là một trong những biện pháp vật lý trị liệu an toàn giúp hỗ trợ điều trị bệnh. Tùy thuộc vào mức độ triệu chứng ở mỗi người, nhân viên y tế có thể chỉ định một số động tác, bài tập thích hợp. Bệnh nhân có thể áp dụng các bài tập đơn giản như gập hoặc duỗi chân ngay tại giường sẽ giúp khớp gối hoạt động linh hoạt hơn, giảm tình trạng co cứng.
Chữa gai mâm chày khớp gối bằng phẫu thuật
Ở một số trường hợp gai xương mọc dài, tăng dần số lượng hoặc bệnh chuyển nặng và có nguy cơ gây biến chứng, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện phẫu thuật.
Phẫu thuật gai xương thường được chia thành hai loại sau:
Cắt bỏ gai khớp: Phẫu thuật cắt bỏ gai xương thường được chỉ định trong các tình huống cụ thể, thực hiện bằng kỹ thuật nội soi xâm lấn tối thiểu. Bác sĩ sẽ rạch một vết nhỏ ở khớp gối. Sau đó đưa dụng cụ y tế khác nhau vào và thực hiện cắt hoặc nạo bỏ phần gai xương dư thừa. Biện pháp phẫu thuật này giúp cải thiện triệu chứng bệnh. Tuy nhiên, phẫu thuật cắt bỏ gai xương chỉ có tác dụng tạm thời. Bởi gai xương có thể mọc trở lại nếu người bệnh không biết cách chăm sóc tốt.
Thay một phần hoặc toàn bộ khớp gối: Trong trường hợp bệnh chuyển nặng, gai xương lan rộng trên khớp gối khiến khớp xương mất dần chức năng vận động, bác sĩ sẽ yêu cầu phẫu thuật thay khớp gối. Tùy mức độ bệnh mà nhân viên y tế sẽ chỉ định thay một phần hoặc toàn bộ khớp gối. Biện pháp này giúp khôi phục chức năng khớp gối. Thế nhưng thời gian phục bệnh thường khá lâu, có thể kéo dài hơn 1 năm.
Biện pháp phòng ngừa gai mâm chày khớp gối
Để phòng ngừa và ngăn chặn gai mâm chày khớp gối tái phát trở lại, bệnh nhân nên tuân thủ đúng theo các gợi ý sau đây:
Xây dựng chế độ dinh dưỡng đầy đủ: Người bệnh nên có chế độ ăn hợp lý và khoa học nhằm cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết cho cơ thể và hệ xương khớp. Tốt nhất nên sử dụng những loại thực phẩm giàu canxi, chất khoáng, chất chống oxy hóa và vitamin D. Đồng thời, tránh xa các loại đồ ăn chứa nhiều chất béo động vật hoặc chất cay, chất kích thích,… Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng nên kiêng uống rượu và hạn chế hút thuốc lá.
Thay đổi tư thế sinh hoạt: Tránh các tư thế gây tổn thương khớp gối như ngồi xổm hoặc ngồi bắt chéo chân. Ngoài ra, tránh ngồi hoặc đứng quá lâu, làm tăng áp lực lên khớp gối. Bên cạnh đó, nên tránh các công việc khuân vác nặng.
Kiểm soát cân nặng ở mức ổn định: Thừa cân có thể gây áp lực lên khớp khi di chuyển. Nếu tình trạng này tiếp diễn trong thời gian dài có thể khiến khớp gối bị tổn thương, bào mòn sụn và hình thành. Vì vậy, để khớp gối khỏe mạnh và ngăn ngừa bệnh gai xương tái phát, người bệnh nên giữ cân nặng ỏ mức độ ổn định.
Tập thể dục: Thường xuyên tập thể dục thể thao không chỉ giúp giảm nhanh triệu chứng bệnh mà còn là biện pháp phòng ngừa bệnh hiệu quả. Để khớp gối trở nên linh hoạt, giảm đau và giảm co cứng, bệnh nên tập luyện các bài tập đơn giản như đi bộ, bơi lội, yoga hoặc đi xe đạp. Tránh các bộ môn thể thao đòi hỏi tính đối kháng cao và vận động với cường độ mạnh như đá bóng, nhảy aerobic, chạy,…
Bổ sung vitamin D cho cơ thể: Vitamin D đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp và hấp thụ canxi. Vì vây, chúng rất cần thiết đối với sức khỏe hệ xương khớp. Bên cạnh đó, vitamin D cũng có tác dụng chống viêm, hỗ trợ giảm viêm và đau. Người bệnh có thể bổ sung vitamin D cho cơ thể thông qua thực phẩm hoặc chất bổ sung. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể cung cấp vitamin D cho cơ thể bằng cách tắm nắng mặt trời.
Tăng cường canxi cho hệ xương khớp: Canxi giúp hệ khung xương trở nên chắc khỏe, ngăn ngừa tình trạng loãng xương hoặc xương bị giòn, yếu. Để thúc đẩy, tăng tốc độ phục hồi sụn và giảm nguy cơ gãy xương, người bệnh nên bổ sung đầy đủ canxi cho cơ thể.
Uống nhiều nước: Uống đủ nước sẽ giúp bổ sung lượng nước thiếu ở các khe hở của khớp xương. Từ đó giúp làm giảm nguy cơ chấn thương và tăng khả năng bôi trơn, giúp khớp vận động linh hoạt hơn. Bên cạnh đó, tăng lượng nước uống mỗi ngày có thể giúp hỗ trợ điều trị đau khớp. Ngoài ra, nước còn giúp duy trì tuần hoàn máu và đào thải chất độc ra khỏi xương khớp, giúp giảm viêm. Vì vậy, bệnh nhân nên uống ít nhất 8 ly nước mỗi ngày.
Giữ tinh thần thoải mái: Tâm lý ổn định, không bị stress hoặc căng thẳng thần kinh thường giúp bệnh mau chóng bình phục. Vì vậy, để giữ tinh thần luôn vui vẻ và thoải mái, bệnh nhân nên cân bằng thời gian làm và nghỉ ngơi, tránh tạo áp lực cho bản thân. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể tham gia lớp thiền định, tâm lý trị liệu hoặc nghe nhạc tĩnh tâm để cân bằng cảm xúc.
Gai mâm chày khớp gối cần được điều trị sớm nhằm ngăn chặn bệnh phát triển theo hướng xấu và gây biến chứng. Tuy nhiên, để có biện pháp điều trị bệnh phù hợp, loại bỏ dứt điểm các mấu gai xương, người bệnh cần thăm khám và thực hiện theo đúng chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.