1. Sự tích về lễ cúng Tết ông Công ông Táo
1.1. Chuyện vợ chồng ông Táo bà Táo
Chuyện xưa kể lại rằng, Thị Nhi có chồng là Trọng Cao. Mặc dù tình cảm thắm thiết nhưng cả hai ở với nhau rất lâu nhưng chẳng có lấy một mụn con. Từ đó, Trọng Cao hay kiếm cơ để dằn vặt vợ.
Ngày nọ, vì một chuyện cỏn con mà Trọng Cao gây thành lớn, đánh và đuổi Thị Nhi đi. Sau khi bị đuổi ra khỏi nhà, Thị Nhi lang thang đến xứ khác và gặp Phạm Lang. Nhờ hợp tính mà hai người kết đôi làm vợ chồng.
Về phần Trọng Cao, sau khi vợ bỏ đi thì mới nhận ra lỗi lầm. Quá ân hận, day dứt, Cao lên đường kiếm lại Thị Nhi. Đi quá lâu, hết gạo hết tiền nên Cao buộc phải xin ăn dọc đường. Sau đó, xin đúng vào nhà Thị Nhi. Nhận ra người hành khất là chồng cũ, Thị Nhi thương cảm nên mời vào nhà nấu cho bữa cơm. Đúng lúc đó, Phạm Lăng trở về, sợ chồng nghi oan nên Thị Nhi đã giấu chồng cũ là Trọng Cao trong đống rạ sau nhà.
Chẳng may, tối đó Phạm Lang muốn lấy tro bón ruộng nên đã nổi lửa đốt đống rạ, thấy thế Thị Nhi lao vào cứu Trọng Cao, Phạm Lang thương vợ cũng nhảy theo. Và thế là cả ba đều bỏ mạng trong đám lửa. Thấy 3 người sống có tình có nghĩa nên Ngọc hoàng đã phong 3 người làm vua bếp, hay còn gọi là Định phúc Táo Quân.
1.2. Nhiệm vụ của Định phúc Táo Quân
Nhiệm vụ của người chồng cũ là Thổ Địa, tức là trông coi việc nhà cửa. Người chồng mới được gọi là Thổ Công, tức trong coi những việc trong bếp. Còn người vợ được gọi là Thổ Kỳ, nhiệm vụ trông coi việc đi chợ búa của gia chủ. Không chỉ định đoạt may rủi, phúc họa của gia chủ mà các vị Táo còn có thể ngăn cản được sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, luôn giữ cho gia đình êm ấm.
2. Ý nghĩa của mâm cơm cúng ông Công ông Táo gồm những gì?
Theo quan niệm dân gian, Táo quân là người cai quản bếp lửa, quanh năm sống trong nhà nên nắm được mọi việc lớn nhỏ của gia chủ. Vì thế, cứ vào 23 tháng Chạp hàng năm, người ta lại làm lễ tiễn ông Táo về chầu trời thật trang trọng và hoành tráng với ước muốn cầu xin được những điều tốt đẹp đến gia đình.
Chính vì thế, mâm cơm cúng ông Táo về chầu trời với những lễ vật đầy đủ phần nào thể hiện được thành ý của gia đình. Tuy nhiên, mâm lễ cúng ông Công ông Táo này gồm những gì thì không phải ai cũng biết.
3. Mâm cơm cúng Tết ông Công ông Táo gồm những lễ vật gì và đặt ở đâu?
Mâm cúng ông Công ông Táo thường được làm ở khu vực gần bếp. Theo đó, các lễ vật cúng bao gồm:
Mũ ông táo 3 chiếc: 2 chiếc dành cho ông táo loại có cánh chuồn và 1 chiếc không có cánh chuồn dành cho bà Táo.
Quần áo giấy cho Táo: hai bộ quần áo cho nam và 1 bộ quần áo cho nữ.
Hài Táo: 2 đôi hài nam và 1 đôi hài nữ.
Màu sắc của mũ, áo hoặc hài cho ông Công ông Táo thay đôi hàng năm theo ngũ hành. Nếu năm hành kim thì người ta dùng mũ vàng, hành mộc dùng mũ trắng, hành thủy dùng màu xanh, hành hỏa dùng màu đỏ và hành thổ dùng màu đen.
Ngoài ra, mâm lễ cúng ông Táo còn cần thêm một số vật dụng và trái cây đi kèm như: giấy tiền vàng mã, trái cây tươi gồm phật thủ, xoài, táo, cam, thanh long hoặc nho, cau trầu, hương, nến, rượu nếp hoặc trà.
4. Phong tục cúng cá chép vào ngày 23 tháng Chạp
Theo quan niệm dân gian, hàng năm, Táo quân được Ngọc Hoàng giao nhiệm vụ xuống trần gian theo dõi và ghi chép những việc thiện ác của loài người. Sau đó, cứ vào đúng ngày 23 tháng Chạp, Táo lại cưỡi cá chép hóa rồng lên Thiên đình để báo cáo lại công việc, kể cả những việc tốt và chưa tốt của loài người. Nhờ đó, Ngọc Hoàng sẽ bắt đầu định công tội và thưởng phạt cho tất cả.
Bên cạnh đó, trong tâm thức của người Việt, cá chép còn gắn với sự tích ” cá vượt vũ môn” hay ” cá chép hóa rồng ” nên chúng còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, tinh thần bền chí, kiên trì vượt khó để đi đến thành công. Bởi vậy mà ngày đưa ông Công ông Táo về trời, người ta thường chuẩn bị 3 con cá chép thả trong chậu nước để làm lễ. Sau khi cũng xong đem thả xuống sông hồ, gọi là “phóng sinh”.
5. Chuẩn bị mâm cơm cúng ông Công ông Táo gồm những món gì?
Mâm cơm cúng ông Công ông Táo không cần quá cầu kỳ, tùy vào điều kiện gia đình mà gia chủ có thể chuẩn bị số lượng món khác nhau. Bạn có thể làm món mặn hoặc các món chay ngon tùy theo sở thích.
Tuy nhiên, mâm cơm cúng ông Công ông Táo phổ biến gồm: 1 con gà trống luộc (hoặc có thể thay bằng thịt heo luộc hoặc vịt quay), 1 đĩa xôi gấc (bạn cũng có thể thay bằng xôi lá cẩm, xôi đậu hoặc xôi lá nếp), 1 đĩa giò lớn, 1 cái bánh chưng, 1 tô canh chân giò nấu măng, 1 đĩa rau xào thập cẩm, chả rán, thịt nấu đông, 1 chén gạo và 1 chén muối. Ngoài ra, gia chủ còn có thể chuẩn bị thêm một vài món tráng miệng như chè hoa cau, chè trôi nước, chè kho hoặc các loại bánh và trái cây khác.
6. Cách nấu món ngon bày mâm cơm cúng Tết ông Công ông Táo đơn giản gồm những gì?
Mặc dù gà luộc là món ăn quen thuộc nhưng không phải ai cũng biết cách luộc gà cúng ngon đẹp nhất mà không bị rách da. Đặc biệt, gà cúng còn được xếp gọn gàng, đẹp mắt cho mâm cơm đủ đầy ý nghĩa.
6.1. Cách luộc gà ngon vàng đẹp chuẩn bị mâm cơm cúng ông Công ông Táo
6.1.1. Nguyên liệu
6.1.2. Hướng dẫn cách sơ chế gà luộc cúng không bị tanh
Gà luộc nên chọn mua loại thịt gà ta, sau đó nhờ người làm lông và nội tạng tại chợ để tiết kiệm được thời gian. Về nhà, bạn rửa với nước, dùng giấm và muối xoa bóp bên ngoài để loại bỏ mùi hôi tanh. Tiếp đến, dùng gừng đập dập chà nhẹ bên ngoài lẫn bên trong. Lưu ý, chà nhẹ để da gà không bị rách. Sau đó rửa lại bằng nước lạnh cho sạch.
Chéo hai cánh gà xuyên qua mỏ, hai chân cho vào phía sau bụng để khi luộc, gà được tạo thế cố định trong nồi. Đây được xem là cách tạo dáng gà cúng đẹp mắt phổ biến nhất.
6.1.3. Luộc gà bày mâm cơm cúng ông Công ông Táo gồm những bước nào?
Cho gà vào một chiếc nồi vừa đủ, không quá lớn cũng không quá nhỏ, đổ nước lạnh xăm xắp mặt thịt. thêm vào vài củ hành tím và đầu hành để khi luộc được dậy mùi. Lưu ý, đặt phần bụng gà xuống bên dưới, để lửa vừa và thường xuyên vớt bọt để thịt gà không bị dơ.
Đun đến khi nước trong nồi lăn tăn, có bọt nhỏ nổi lên thì hạ lửa ở mức thấp nhất. Cách này giúp da gà không bị nứt do lượng nhiệt lớn. Tiếp tục đun thêm 7 đến 10 phút thì tắt bếp. Sau đó đậy nắp thêm 20 phút cho thịt gà chín hoàn toàn thì mới vớt ra, cho vào thau nước đá lạnh. Đây là cách luộc gà cúng không bị nứt da mà thịt săn lại, giòn và căng mọng hơn.
Lưu ý: Phải để gà nguội hoàn toàn thì mới vớt ra khỏi thau nước lạnh. Nếu vớt ra khi gà còn nóng sẽ dễ dẫn đến tình trạng da xỉn màu và khô.
6.1.3. Hướng dẫn cách tạo màu đẹp mắt cho gà luộc bày lễ cúng ông Táo
Để luộc gà cúng da vàng đẹp mắt, bạn lấy củ nghệ, cạo vỏ và giã nhuyễn. Sau đó thắng lấy nước mỡ cho vào trộn đều với nghệ, dùng cọ sạch phết mỡ đề lên da.
Khi hoàn thành, con gà cúng sẽ có màu vàng cực kỳ đẹp mắt và hấp dẫn. Cách gà luộc cúng đơn giản quá, phải không nào! Chỉ cần một chút khéo léo và tỉ mỉ bạn đã có được con gà cúng thật bắt mắt.
6.2. Cách nấu xôi gấc hạt sen cúng ông Công ông Táo
6.2.1. Nguyên liệu
500 gram gạo nếp
1 trái gấc
200 gram hạt sen khô
25 gram đường trắng
5 gram muối
15 gram mè trắng
2 muỗng canh dầu ăn
1 xửng hấp
1 khuôn làm xôi
6.2.2. Hướng dẫn cách ngâm gạo nếp và hạt sen nấu xôi
Gạo nếp mua về vo sạch, sau đó ngâm trong nước từ 5 đến 6 tiếng. Hoặc bạn có thể ngâm qua đêm. Đủ thời gian, vớt nếp ra ngoài, xả lại với nước cho sạch và để ráo.
Hạt sen khô cũng đem rửa sơ với nước, sau đó đem ngâm với nước từ 3 đến 4 tiếng cho mềm. Muốn tiết kiệm thời gian, bạn có thể ngâm trong nước ấm khoảng 1 tiếng. Tiếp đến, đổ hạt sen ra rổ, xả lại nước và cho vào nối nấu chín. Khi hạt sen đã mềm nhừ, vớt ra rổ để nguội và ráo nước. Sau đó dùng muỗng nghiền nhuyễn.
6.2.3. Đồ xôi gấc chuẩn bị mâm cơm cúng ông Công ông Táo gồm những bước nào?
Gấc bổ đôi lấy hạt, trộn chung với nếp để có màu đỏ đẹp mắt. Khi nếp đã đều màu, nhặt hạt gấc ra ngoài và cho hạt sen đã nghiền nhuyễn vào.
Đặt xửng hấp lên bếp, cho nước và hỗn hợp gạo nếp vào. Đun đến khi nước sôi thì tiến hành đồ xôi. Khoảng 30 phút, khi hạt gạo nếp nở mềm, bạn trộn ít đường và dầu ăn vào. Dùng đũa đảo đều để đường tan hẳn.
Tiếp đến dùng túi nilon sạch lót vào khuôn, múc xôi vào và ấn chặt. Lưu ý phải ấn mạnh tay để xôi có tạo hình chắc và đẹp mắt. Sau đó, đặt đĩa lên khuôn, úp ngược lại và tháo khuôn ra ngoài, rắc thêm ít hạt vừng rang lên là món ăn đã hoàn thành.
6.3. Cách nấu canh chân giò hầm với măng tươi cúng ông Táo
Thịt chân giò hầm măng tươi không chỉ là món ăn quen thuộc trong những ngày tiết trời se lạnh mà còn là món ăn truyền thống trong mâm cúng ông Công ông Táo. Công thức làm món này không khó, chỉ cần bạn biết cách sơ chế hết vị đắng của măng là có được tô chân giò hầm đúng chuẩn.
6.3.1. Nguyên liệu
400 gram thịt chân giò heo
200 gram măng tươi
30 gram hành lá
30 gram hành tím
1 muỗng cà phê tiêu
1 muỗng canh nước mắm
2 muỗng cà phê muối
1 muỗng canh giấm
1 muỗng canh dầu ăn
1 muỗng canh hạt nêm
6.3.2. Hướng dẫn cách sơ chế chân giò và măng tươi
Chân giò mua về rửa sạch, làm lông và chặt thành từng khúc nhỏ vừa ăn. Bắc nồi nước lạnh lên bếp, cho vào 1 muỗng cà phê muối, 1 muỗng canh giấm cùng với thịt chân giò, đun lửa vừa đến khi nước sôi thì vớt chân giò ra ngoài. Cách này giúp loại bỏ được mùi hôi của thịt. Ướp chân giò với 1 muỗng canh nước mắm, 1 muỗng cà phê tiêu, để yên 15 phút cho thấm gia vị.
Măng tươi cho vào nồi luộc để khử vị đắng và chất độc. Khi nước trong nồi sôi, chắt ra ngoài, đổ nước mới vào và tiếp tục luộc. Thực hiện từ 4 đến 5 lần để chất đăng trong măng ra hết bên ngoài. Lưu ý, khi luộc không cần đậy nắp, để tránh chất độc không thoát hơi. Măng sau khi luộc chín, vớt ra ngoài để nguội. sau đó xé thành sợi vừa ăn.
6.3.3. Hướng dẫn hầm chân giò và măng tươi bày mâm cơm cúng ông Công ông Táo
Đặt một nồi mới lên bếp, cho vào 1 muỗng canh dầu ăn, thêm hành tím cắt mỏng vào phi thơm. Sau đó, trút măng tươi cùng 1 muỗng cà phê muối vào. Xào lửa vừa đến khi măng nóng thì cho chân giò vào, thêm 2 lít nước. Hầm chân giò khoảng 1 tiếng, thời gian này bạn thường xuyên vớt bọt để nước canh được trong.
Chân giò mềm, nêm vào 1 muỗng canh hạt nêm, thêm 30 gram đầu hành lá để món ăn thêm hấp dẫn thì tắt bếp. Món canh này ăn kèm với tương ớt hoặc nước mắm cay thì hết sẩy.
6.4. Cách nấu chè trôi nước chuẩn bị mâm cơm cúng ông Công ông Táo
Bên cạnh những món chính, trong mâm cơm cúng ông Công ông Táo không thể thiếu một số món tráng miệng, trong đó có thể kể đến món chè trôi nước. Cách nấu chè trôi nước không quá khó nên bạn có thể thực hiện ngay tại nhà.
6.4.1. Nguyên liệu
100 gram đậu xanh không vỏ
1 muỗng cà phê dầu olive
1 muỗng canh đường trắng
70 ml nước cốt dừa
200 gram bột nếp
1 miếng gừng
2 lá dứa
200 gram đường thốt nốt
6.4.2. Hướng dẫn sơ chế đậu xanh và bột nếp
Đậu xanh vo sạch, sau đó vào nước ngâm khoảng 1 giờ để khi nấu nhanh mềm hơn. Đủ thời gian, vớt đậu xanh ra ngoài để ráo, sau đó cho vào nồi, đổ nước xăm xắp, thêm 1 ít muối và nấu chín.
Đun lửa khoảng 10 phút, đậu mềm thì cho dầu olive vào, thêm 70 ml nước cốt dừa, vặn lửa nhỏ và khuấy đều tay đến khi đậu khô thì tắt bếp. Cho đậu xanh ra ngoài, để bớt nóng thì vo tròn thành nhiều viên nhỏ.
Đổ bột nếp ra tô, thêm 200 ml nước lạnh vào và khuấy đều. Tiến hành nhào bột đến khi hỗn hợp không dính vào tay thì có thể dừng. Chia bột thành những phần bằng nhau. Lưu ý, bột nếp dùng làm vỏ trôi nước bên ngoài nên kích thước cần lớn gấp đôi viên đậu xanh.
Bạn vo tròn viên bột, sau đó ấn dẹp và cho nhân đậu xanh vào giữa, gói lại và tiếp tục vo tròn. Lưu ý, bạn cần tỉ mỉ đặt nhân đậu xanh vào giữa để khi vo không bị rơi ra ngoài. Làm lần lượt cho đến khi hết bột và đậu xanh thì dừng.
6.4.3. Luộc viên trôi nước và nấu chè
Bắc nồi nước sạch lên bếp, đun đến khi sôi thì thả viên trôi nước vào luộc chín. Sau đó bạn vớt ra thau nước lạnh cho nguội.
Đặt một nồi khác lên bếp, cho lá dứa, đường thốt nốt, gừng thái sợi và 900 ml nước vào. Đun lửa lớn cho đường tan thì thả các viên trôi nước vào. Vặn lửa nhỏ và tiếp tục đun cho chè sôi lại thì tắt bếp. Để chè bớt nóng, bạn múc 3 viên ra chén nhỏ, rắc ít mè rang vào là có thể đặt lên mâm cơm cúng ông Công ông Táo ngày Tết.
Mỹ Lệ tổng hợp