Ý nghĩa:
Hôn nhân là một trong những việc hệ trọng nhất trong vòng đời của mỗi con người. Hôn nhân xuất phát từ tình cảm giữa nam và nữ, sau một thời gian tìm hiểu họ đến với nhau trong sự đồng ý của các gia đình và pháp luật.
Mỗi miền sẽ có những tục cưới hỏi khác nhau nhưng nhìn chung có những lễ chính không thể thiếu là chạm ngõ, ăn hỏi và cưới. Vào những ngày này hai bên gia đình nhà trai và nhà gái đều phải làm lễ yết cáo Gia thần, Gia tiên của nhà mình để báo cáo với Thần linh và Tổ tiên về việc sắp thêm một thành viên mới trong gia đình.
Lễ vật trong Dạm ngõ rất đơn giản chỉ gồm chục trầu cau, chè, thuốc và bánh kẹo với số lượng chẵn. Có những nơi chỉ cần một “Quả” nhỏ bên trong để bông hồng và trầu đã kết thành hình con phượng, hoặc chục cau với bông hồng. Tùy từng nơi thì lễ vật có thể ít nhiều nhưng không bao giờ được thiếu lá trầu quả cau vì các cụ ta xưa nay có câu: “Miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Nhà trai:
Ngoài đồ ăn hỏi theo phong tục để mang đến nhà gái ra, nhà trai sẽ chuẩn bị hương thơm, hoa quả tươi cùng bánh kẹo để lên ban thờ cúng nhằm yết cáo Gia thần, Gia tiên về việc cưới hỏi. Có những gia đình chuẩn bị cả mâm cỗ mặn thịnh soạn để cúng.
Nhà gái:
Tùy từng vùng miền mà lễ nhà trai mang đi hỏi cưới có những vật phẩm khác nhau nhưng tuyệt đối không thể thiếu trầu cau, chè, thuốc lá và các loại bánh của từng vùng miền (như bánh phu thê, bánh cốm,…)
Tráp (Quả) ăn hỏi có thể gồm 3, 5, 7, 9 hoặc 11 tráp nhưng phải là số lẻ và lễ vật trong các tráp phải là bội số của 2. Đồ lễ ăn hỏi không thể thiếu là bánh cốm, bánh su sê, mứt sen, chè, rượu, trầu cau, thuốc lá,… và một số nơi có thêm lẵng quả, xôi hoặc lợn sữa quay. Tùy từng địa phương mà tráp lễ có thể ít hay nhiều.
Nhà gái sẽ lấy ra một ít vật phẩm từ đồ lễ mà nhà trai mang tới như trầu cau, chè thuốc để mang lên bàn thờ Tổ tiên để thắp hương thông báo việc cưới hỏi của con mình.
Một số vùng như Hà Nội, trước khi đón dâu mẹ chồng sẽ mang một cơi trầu nhỏ sang để thông báo việc nhà trai sắp đón dâu để nhà gái chuẩn bị. Việc này nhiều nơi thường gọi là lễ “Xin dâu”, sau đó mẹ chồng sẽ về và tránh mặt cô dâu mới cho đến khi cô dâu mới làm lễ ở Gia tiên bên nhà chồng.
Văn khấn yết cáo Gia thần, Gia tiên (Khi cưới gả) Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị tôn thần.
Con kính lạy Tiên họ ………… chư vị hương linh
Tín chủ chúng con là: ………………………. Ngụ tại : …………………………………….. Hôm nay là ngày …. Tháng ……. Năm …….
Tín chủ chúng con có con trai (con gái) kết duyên cùng ……
Con của ông bà …………………………………………….. Ngụ tại : ……………………………………………………. Nay thủ tục hôn lễ đã thành. Xin kính dâng lễ vật, dâng lên trước án. Kính lạy trước linh tọa Ngũ tự Gia thần chư vị Tôn linh, trước linh bài liệt vị Gia tiên, trước Phúc Tổ Di Lai, ông Tơ bà Nguyệt. Xin kính cẩn khấn cầu : Sinh trai có vợ (nếu là nhà trai), Sinh gái có chồng (nếu là nhà gái), Lễ mọn kính dâng, Duyên lành gặp gỡ, Giai lão trăm năm, Vững bền hai họ, Nghi thất nghi gia, Có con có của. Cầm sắt giao hòa, Trông nhờ phúc Tổ. Giãi tấm lòng thành, xin được phù hộ độ trì. Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)