Hiện nay, rất nhiều gia đình dòng họ quan tâm đến việc thiết kế từ đường, nhà thờ họ theo phong thủy. Đặc biệt, ở những khu vực trung du miền núi Bắc Bộ, Trung Bộ và đồng bằng sông Hồng của nước ta.
Những công trình nhà thờ họ mang đậm phong cách và văn hóa tâm linh của người Việt, là nơi giữ gìn bản sắc dân tộc và tiến hành những nghi lễ truyền thống để con cháu thể hiện lòng biết ơn đấng sinh thành, đồng thời còn là nơi để các gia đình trong dòng tộc sum họp, gặp mặt nhau.
Chính vì vậy, việc xây dựng và thiết kế nhà thờ họ theo phong thủy vô cùng quan trọng bởi nó quyết định đến tâm linh, cội nguồn sao cho xứng đáng với tổ tiên.
Cách thiết kế nhà thờ họ theo phong thủy
Rất nhiều gia đình đang thắc mắc rằng không biết nhà thờ họ nên quay hướng nào và chọn hướng xây nhà thờ họ sao cho hợp phong thủy, kích thước nhà thờ họ theo phong thủy là bao nhiêu?…để đảm bảo được nét truyền thống, cốt cách, yếu tố tâm linh nhất.
Cách thiết kế nhà thờ họ theo phong thủy
Địa thế đất
Đại thế đất chính là vị trí của khu đất được chọn để xây dựng nhà thờ họ. Xem địa thế đất để biết khu đất định xây nhà thờ có thịnh hay không, gió thổi hướng nào, phía nào có sơn, phía nào có thủy,…Nếu bạn muốn hiệu quả nhất thì nên nhờ đến chuyên gia phong thủy xem hướng xây nhà thờ họ và xác định chính xác địa thế đất tốt nhất.
Xây nhà từ đường, thờ họ để con cái sau này hương thịnh nhất thì chúng ta phải chọn được địa thế long mạch phù hợp và vị trí xây dựng phải đúng phong thủy.
Nền đất phía sau nhà thờ phải cao hơn nền đất phía trước.
Nền đất trái cao hơn nền đất phải.
Mặt đằng trước nên thoáng đãng, có dòng nước chảy từ phải qua trái.
Tuy nhiên, nếu khi xây dựng không lựa chọn được thế đất thì gia chủ có thể xây dựng hòn non bộ, ao, hồ, giếng,….để tạo thế đất tốt nhất.
Chọn hướng xây nhà thờ họ
Theo quan niệm dân gian, nên lựa chọn hướng Nam để xây dựng nhà thờ họ bởi đây chính là hướng lành gắn liền với điều thiện, hướng lành, hướng của thánh nhân. Hướng này còn thuận lợi ở cả 4 mùa mang tới hơi ấm vào mùa đông và khí mát vào mùa hè.
Tuy nhiên, khi xây dựng nhà thờ họ còn phải phụ thuộc vào tuổi của trưởng tộc dòng họ (người đứng đầu) để tránh phạm phải những hướng xấu đó là hướng Tuyệt mạng – Ngũ quỷ – Họa hại.
Hình thể nhà và kích thước
Khi đã biết được hướng làm nhà thờ họ, thì việc tiếp theo đó là hình thể và kích thước theo phong thủy cho nhà thờ họ, đây chính là kiến trúc của nhà thợ tạo nên hình thể. Thường thì nhà thờ họ sẽ được thiết kế ở hình chữ “đinh, công, quốc” (tùy thuộc vào kinh phí và quy mô công trình của mỗi gia đình, dòng họ).
Đối với công trình nhà thờ họ thường làm theo hình chữ “đinh”, các công trình đình chùa miếu mạo cấp làng xã, phường thì làm theo chữ “công”, còn công trình cấp quốc gia sẽ được làm theo hình chữ “Quốc”. Tuy nhiên, yếu tố hình thể cần phải xem xét đến ngoại cảnh đường sá, phía sau và phía trước khi xây nhà thờ họ.
Để xây dựng nhà thờ họ đẹp thì vấn đề diện tích, kích thước,..cần phải được tính toán một cách chi tiết nhất từ khuôn viên cho đến phong thủy trong nhà thờ họ.
Ví dụ, nếu quy mô diện tích khoảng 60-80m2, có thể xây dựng nhà thờ họ 2 tầng 8 mái hoặc 2 tầng 4 mái khoảng từ 3 đến 5 gian tùy ý thích của dòng họ, kích thước gian chính giữa khoảng 5,5m, gian bên tầm 2,7m với khẩu độ 4,5m và số diện tích còn lại sẽ dành cho sân vườn (nhà bia, cuốn thư, tiểu cảnh, gác chuông…) hoặc có làm thêm cả phần hậu cung.
Bản vẽ mặt bằng hình thể nhà và kích thước nhà thờ họ theo phong thủy Phối cảnh đầy đủ kích thước của ngôi nhà thờ họ 2 mái, 3 gian chuẩn thước lỗ ban
Trái Thanh Long: Biểu tượng rồng xanh lá cây, phương chính Đông (1 dòng sông, suối nhỏ bao quanh lô đất…)
Phải Bạch Hổ: Biểu tượng là con hổ trắng (Phương chính Tây)
Trước Chu Tước: Biểu tượng là Phượng hoàng lửa, phương chính Nam. (Minh đường rộng rãi không bị cản chở, che chắn)
Hậu Huyền Vũ: Biểu tượng của rùa đen hướng chính Bắc (Gò đất hoặc núi mà nhà thờ họ tựa vào)
Những kiêng kỵ cần tránh trong phong thủy xây nhà thờ họ
Tránh chọn hướng xây nhà thờ họ phạm vào hướng Tuyệt mạng – Ngũ quỷ – Họa hại.
Kỵ những tuổi Kim lâu, Thái tuế, Tam sát – Ngũ hành, Hoàng ốc, Tam tai đứng tuổi động thổ nhà thờ họ.
Xây nhà thờ họ kết hợp nhà ở hai tầng, cần tránh bố trí nhà ở có khu nhà vệ sinh trên tầng hai ở trên nhà thờ ở dưới.
Tránh các điểm góc mái cũng như góc cạnh của mái nhà thờ họ hướng vào chính diện nhà luôn có cảm giác bất an.
Trong thiết kế và xây dựng nhà thờ họ, từ đường thường kiêng kỵ việc bởi theo phong thủy màu xanh là màu của nước sẽ mang ý nghĩa cực kì xấu, nước trên mái nhà có nghĩa là nước tràn xuống núi sẽ gây ra nhiều mất mát, đói kém và thương vong. Vì vậy, màu mái nhà thờ họ thường được chọn màu đỏ hoặc màu nâu sẫm.
Đồ thờ trong nhà thờ họ
– Hoành phi, cuốn thư, câu đối
Hầu hết các nhà thờ họ đều được treo một tấm gỗ nằm ngang phía trên ở trước cửa bàn thờ, nhìn từ cửa vào sẽ thấy rất rõ 3 đến 4 chữ được khắc trên tấm gỗ được gọi là hoành phi. Hoành phi thường được sơn son thiếp vàng, chữ khảm xà cừ với dòng chữ đại tự có nội dung thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên.
Phía hai cột bên bàn thờ được treo câu đối bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm có nội dung ca tụng công đức tổ tiên.
– Cửa võng
Cửa võng thể hiện tính trang trọng và uy nghi của không gian thờ cúng trong nhà thờ họ. Cửa võng ở rất nhiều thể thức trang trí mang lại một hiệu quả tạo hình riêng, hiện nay thường theo cách phân tầng tạo cảm giác cửa võng như cao hơn, đồ sộ và trang trọng hơn.
Đặc biệt khi bước vào từ đường nhà thờ họ, sẽ thấy cửa võng ở chính cung có hình tứ linh, cửu long, thất phượng…và ở phụ cung (hai bên tả, hữu) là dạng cửa võng tứ quý, mai hoa,…
Đồ thờ trong nhà thờ họ – Hương Án, đẳng tế, bàn thờ các ban
Gian giữa nhà thờ họ sẽ bố trí bàn thờ chính và hương án đặt ở trung tâm. Trên bàn thờ phía bên trong chính giữa sẽ đề Thần chủ (bài vị được viết bằng chữ Hán) đặt trong cỗ khám hoặc cỗ ỷ.
Bên cạnh đó, trên bàn thờ tổ chính còn có bộ đồ thờ (bộ tam sự, bộ ngũ sự, bộ thất sự hay cửu sự) và chiếc đẳng tế để bày đồ tế lễ:
Bộ tam sự gồm 3 vật là 01 lư hương và 02 cây đèn (2 chân nến).
Bộ ngũ sự (5 món) gồm 01 lư hương và 02 cây đèn, đôi hạc.
Bộ thất sự (7 món) gồm 01 lư hương và 02 cây đèn, đôi hạc, 02 bình hoa.
Bộ cửu sự (9 món) gồm 01 lư hương và 02 cây đèn, đôi hạc, 02 bình hoa, 02 ống cắm hương.
– Bộ bát bửu, chấp kích
Bộ bát bửu, chấp kích chính là bộ đồ thờ bằng gỗ được sơn son thiếp vàng gồm có 8 vũ khí thời cổ đó là mâu, đao, thương, kích, chấp, chùy, trượng, mác. Bộ bát bửu, chấp kích sẽ được bày ở gian giữa, trước hậu cung theo thế thẳng và cắm trên hai giá gọn gàng.
– Hạc thờ gỗ
Hạc là một loài chim quý, có khí phách của bậc tiên nhân đạo sĩ, thường xuất hiện bên các vị thần tiên mang ý nghĩa của sự thanh cao, thoát tục và trường tồn. Chính vì vậy, hạc thờ gỗ được góp mặt là những đồ thờ trong nhà thờ với hình tượng hạc đội đèn hoặc đội nến thể hiện cho sự tôn sùng chân lý, ánh sáng giác ngộ, xua đi tối tăm, u ám.
– Khám thờ, ngai thờ
Khám thờ với những họa tiết lá hóa rồng là đồ vật trên các ban thờ trong nhà thờ họ, từ đường bởi đây được coi như là nơi tọa lạc của các vị gia tiên.
Ngai thờ (ỷ thờ) là hiện vật tạo sự uy nghi cho các vị gia tiên bao gồm tay ngai, thân ngai, lưng ngai, bệ và chân ngai. Dưới cùng là bốn chân ngai thường dưới dạng chân quỳ.
– Kiệu thờ
Những nhà thờ họ lớn mới có kệ thờ và thường có nhiều kiểu loại khác nhau như kiệu bát cống, kiệu long đình, kiệu ngọc lộ…là hiện vật chính trong đám rước của lễ hội.
– Quán tẩy
Quán tẩy sẽ có 2 loại đó là quán tẩy rượu và quán tẩy nước.
Quán tẩy rượu dùng để chứa rượu, bao sái tay, chân trước khi làm lễ cúng cơm, châm tửu.
Quán tẩy nước dùng để đựng chậu nước, rửa tay trước khi làm lễ dâng hương hoặc dâng sớ.
Nghi thức tổ chức tế lễ hàng năm tại nhà thờ họ
Tế tổ gồm có ba nội dung cơ bản như sau:
Tế Trời – Đất – Thần – Thánh để yết cáo các vị chư vị thần linh, xin phép cho gia tiên của mình được về để hưởng lộc con cháu và sau là để cầu lộc, sức khỏe, mùa màng bội thu,…
Tế cầu siêu cho vong linh những người đã khuất bao gồm cầu siêu cho gia tiên có tên tuổi chính quy và cầu siêu cho vong hồn thất lạc, không người thờ phụng, yểu mệnh.
Tế cầu an giải hạn cho người dương thế.
Ngày được chọn làm ngày tế tổ
Ngày kỵ của vị thủy tổ
Không xác định ngày kỵ của thủy tổ thì nên chọn ngày xá tội vong nhân (rằm tháng bảy) hoặc ngày cầu siêu độ cho cho vong linh người âm và cầu an giải hạn cho người dương trần hàng năm (rằm tháng giêng).
Yết lễ là lễ yết cáo thần linh được diễn ra vào đêm hôm trước do tộc trưởng dâng lễ cầu xin Hoàng thiên Hậu thổ, Thành hoàng bản xứ, thổ công hà bá cho phép gia tiên được về với dòng họ. Đồng thời yết cáo tổ tiên xin phép được tổ chức sự kiện vào ngày hôm sau.
Tế lễ chính là ngày hôm sau khi đã yết lễ, ngày con cháu họ tộc tụ hội làm lễ cúng tổ tiên.
Cầu an và cầu siêu để đến đêm ngày tế lễ sẽ dâng lễ trai đàn ngoài trời cầu siêu độ cho vong linh tiên tổ và cầu an giải hạn cho toàn thể mọi người trong gia tộc.
Bày trí mâm cỗ cúng
– Linh điện: Bày hương, đèn, hoa, quả, nước
– Thượng điện – Trung điện – Hạ điện:
Trên hương án sẽ bày hương, đăng, hoa, quả, xôi, chè, trà, rượu, tiền vàng, trầu cau.
Phía trước điện thờ bày ba cái bàn tương ứng ba cấp thượng – trung – hạ trên điện thờ, do đó thượng bàn sẽ được kê cao hơn trung bàn và trung bàn kê cao hơn hạ bàn một chút. Trên bày ba mâm cỗ mặn tương ứng, mỗi mâm sẽ có tổng cộng 9 món phải hội tụ đủ ngũ sắc tượng trưng cho ngũ hành vàng – trắng – đen – xanh – đỏ (tính cả xôi, 5 món bày trên đĩa, 4 món bày trong bát).
Vong điện bày một mâm cỗ đủ mặn + ngọt, gạo, muối, tiền vàng, bánh kẹo, âm binh xanh đỏ đủ màu.
Văn khấn, bài cúng nhà thờ họ
Hiện nay rất nhiều gia đình tìm kiếm các bài văn tế tổ tiên, cúng tổ, bài cúng khánh thành nhà thờ họ hay các bài cúng tại nhà thờ họ như bài văn khấn rằm tháng 7 tại nhà thờ họ, văn khấn rằm tháng giêng tại nhà thờ họ như thế nào để đọc trong khi tiến hành nghi lễ tết tổ cho dòng họ mình.
Sau khi bạn đã biết cách bày trí mâm cỗ, nghi thức tổ chức tế tổ ở nhà thờ họ như thế nào rồi, thì khâu thiếp theo chính là cách cúng và nội dung các bài văn cúng về nhà thờ họ, văn khấn tại nhà thờ họ sẽ đọc trong khi tiến hành nghi lễ tết tổ.
Văn khấn lễ khánh thành về nhà thờ họ
Cúi nghĩ rằng: Vầng nhật nguyệt mười phương rạng rỡ Đức tổ tông muôn thuở sáng ngời Ngẩng âm phúc ám nối đời Thờ thần thần tại về nơi Từ đường Để con cháu lựa phương phụng sự Nghìn năm say Xuân tự thu thường Băn khoăn tự chí phế hoang Đến nay con cháu sửa sang khánh thành Kính thiết chiêu nghinh yên vị Rước thần thông Tẩy uế khai quang Mừng nay đông tiết vừa sang Gần xa hội tụ họ hàng đông vui Đời 15 Lê Chiêu Kình trường tộc (thay đổi đời và tên dòng họ thứ bao nhiêu tương ứng) Cùng các bậc trưởng nách, trưởng chi Cháu con nội ngoại đôi bên Toàn tộc kính cẩn dâng lên tâu trình Ơn trời đất cao dày che chở Ơn tổ tông phù hộ đội trì Ơn nhờ đức phật từ bi Ơn nhờ Thánh chúa thần kỳ chứng soi Cây vững cội thắm chồi xanh lá Nước trong nguồn bể cả sông sâu Chữ trung chữ hiếu làm đầu Ai không tâm niệm thì đâu có mình Nhờ tổ tiên anh linh phù hộ Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành Trẻ già trai gái yên lành Họ hàng thịnh vượng gia đình đông vui Buổi sơ khai một ngôi Thủy Tổ Đời nối đời chia hộ chia chi Cây cao bóng cả xum xuê Lá rơi về cội, người về tổ tông Nghìn năm sau nối dòng mãi mãi Ai trồng cây ra hái quả ngon Vậy nên dạy cháu khuyên con Vui vền tổ trạch giữ bền gia thanh Trong gia đình trên bình dưới thuận Trong họ đường bách nhẫn thái hòa Xuân hồi thắm nở ngàn hoa Non sông gặp hội câu ca Thái Bình Nay nhân lễ khánh thành kính bài Chữ tiên linh trở lại từ đường Tả chiêu hữu mục theo hàng Tinh anh hội tụ khói nhang phụng thờ Tuy nén nhanh đơn sơ lễ nhỏ Xin lượng trên thấu tỏ lòng thành Nguyện cầu Tứ phụ vạn linh Thập phương tâm bảo chứng minh độ trì Thượng hương – Cẩn cáo!
Văn khấn rằm tháng 7, rằm tháng giêng tại nhà thờ họ
” Nam mô Nhật Nguyệt Quang Minh Phật Nam mô Địa Vương Mẫu Phật Nam mô Ta bà Giáo chủ Bổn sư Thích ca Mâu Ni Phật Nam mô Mười phương chư Phật, Chư Phật mười phương Nam mô Chư vị Bồ Tát Kính lạy: Hội đồng Thánh Mẫu Kính lạy: Ngọc Hoàng Thượng Đế. Kính lạy: Chư Tiên, Chư Thánh, Chư Thần Kính lạy: Thổ Thần, Thần Linh, Thổ Địa, Táo Phủ Thần Quân, Ngũ phương Địa mạch,Tiếp dẫn Tài Thần, Tiếp dẫn Lộc Thần, Tiền Hậu địa chủ, Chúa Bà bản cảnh, các tiểu Thần trong khu vực. Kính lạy: Cửu huyền Thất Tổ, Thất Tổ Cửu Huyền. Cao Cao tằng Tổ khảo, Cao Cao tằng Tổ tỷ, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Hiền khảo, Hiền tỷ, Bá, Thúc, Đệ, Huynh, Cô, Dì, Tỷ, Muội. Cộng đồng nội – ngoại Gia tiên dòng họ … Kính lạy: Chầu Tổ Cô, Hoàng Tổ Mãnh, Bà Cô, Ông Mãnh dòng họ… Hôm nay là Ngày… Tháng… Năm… Đang cư ngụ tại địa chỉ: Đại diện cho con cháu dòng họ … Xin kính dâng lễ vật, cầu xin bề trên chấp lễ chấp bái. Chúng con cầu xin các vị Gia tiên Tiền Tổ dòng họ… độ trì dạy bảo dẫn dắt cho tất cả con cháu trong dòng họ để mọi gia đình trong dòng họ …: Già được mạnh khỏe, trẻ được bình an. Con cháu hiếu thảo với Ông Bà Cha Mẹ. Chúng con cầu xin, gia tiên tiền tổ độ trì để toàn thể con cháu trong dòng họ: Cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu sức khỏe được sức khỏe, cầu tiến tới được tiến tới, cầu con được con, cầu cháu được cháu. Để cho toàn bộ dòng họ chúng ta ngày càng đông đúc, phú quí, giàu sang, nhà cửa khang trang, hiển vinh mãi mãi. Chúng con xin hứa: Luôn luôn ghi lòng tạc dạ công ơn sinh thành dưỡng dục của Tổ tiên. Giữ vững được truyền thống nội ngoại thương yêu, đoàn kết, sống có tôn ti trật tự trên kính dưới nhường. Phát huy được truyền thống vẻ vang, cần cù lao động, siêng năng học tập của cha ông tiên tổ.”
Với những chia sẻ về bài cúng nhà thờ họ, văn khấn về nhà thờ họ cùng những phong thuỷ làm nhà thờ họ,…ở bài viết trên chắc hẳn đã giúp bạn đọc trả lời được những thắc mắc của mình để chuẩn bị thật tốt nghi lễ tiến hành suôn sẻ.
Cách cắm hoa cúng bàn thờ tổ tiên, loại hoa tối kỵ không nên chưng